Aćif Bljuta je poznata ličnost u historiji Albanaca tokom dvadesetog vijeka. Ocjenjivanje ove historijske ličnosti imalo je različite nijanse u historiografiji, koja je u najboljem slučaju bila prikazana kao figura nedovoljno rasvijetljena od strane naučnika i politike, s razlčitim pogledima na njegovu ličnost. Konačno, sretni smo što imamo dobru knjigu autora Ismeta Azizija. „Aćif Hadžiahemtović-Bljuta: Velikan Sandžaka”, koja nesumnjivo predstavlja veliki doprinos ne samo albanskoj i bošnjačkoj historiografiji, već i historiografiji Balkana općenito. Prof. Ismet Azizi, diplomirao je geografiju na Univerzitetu u Prištini, kao i magistrirao javnu upravu i diplomatiju, autor brojnih članaka studijskog i novinarskog karaktera u časopisima i dnevnim novinama, učesnik i saradnik u brojnim i raznovrsnim obrazovnim i društvenim aktivnostima, na skupovima, okruglim stolovima i naučnim konferencijama. Sada se približava čitaocu monografijom „Aćif Hadžiahemtović-Bljuta: Velikan Sandžaka”
Imam zadovoljstvo da imam u rukama višegodišnji rad i istraživanje mog prijatelja, g. Azizija. Njegovo znanje, priprema i volja da prosvijetli i oda počast lik Aqifa Bljute, o kome sam čuo da se sa divljenjem govori u mom rodnom gradu, Đakovici, odakle potiče porodica Bljuta, me je neizjerno uzbudio. Autor je razmišljao i duboko ušao u ličnost i karaktera da su ove procjene date ne samo da bi se poštovalo ime i rad predmeta u knjizi koju je godinama proučavao, već i da bi čitaoci i šira javnost saznali o tim vrijednostima, bilo da su one napisane, ili druge koje pojavljuju se kroz lične primjere, inicijative i akcije koje promovišu ili čak unapređuju razvoj i društvo jednog kraja kao što je Sandžak. Osnovni cilj, kako sam autor kaže u uvodu knjige, jeste naučno istraživanje i prosvjetiteljska analiza diplomatske uloge Aqifa Blyte, s jedne strane, i drugih istaknutih aktivista Sandžaka, Kosova i šire. O ličnosti Aqifa Bljute i njegovom četničkom otporu, koji su donijeli veliko nacionalno ugnjetavanje sandžačkom narodu, do sada kod nas je malo pisano, a često i pogrešno. Naravno, tome je doprinio i nedostatak adekvatnih izvora i dokumenata tog vremena, koji do nedavno nisu bili objavljeni. Nesumnjivo je da će ova studija g. Ismeta Azizija popuniti ovu prazninu u albanskoj i bošnjačkoj historiografiji i biti podsticaj za dalja istraživanja i proučavanja ovog perioda. Autor je uspeo da otkrije i objavi veliki broj izvora relevantnih za ovu problematiku, ukljčujući pitanja kao što su teritorijalni i geopolitički položaj regiona Sandžaka, teritorijalne pretenzije Srbije i uloga rada i aktivnosti Aqifa Blute, kolika je je sarađvao sa Njemcima tokom Drugog svjetskog rata, zatim uloga odbrane Novog Pzara u jesen 1941. godine, aktuelni stav o liku Aćifa Bljute od ključnih političkih ličnosti Sandžaka, Kosova, Albanije, Srbije.
Rad je sastavljen sa velikom pažnjom, razrađujući temu na sistematičan način, zasnovan na naučno-savremenim metodologijama, sažetim na 358 stranica, koje su podijeljene u šest poglavlja, hronološkim redom sa objašnjenjima i pratećim dodacima, sa dokumentima, faksimilima, fotografijama, mapama, bibliografiamja, indeksom imena itd. Brojni su jaki razlozi koji ovu monografiju čine primamljivom, ne samo za proučavaoce historije i tragače, već i za one koji njeguju simpatije i ljubav prema proučavanju prošlosti.
Marljivi istraživač, prof. Ismet Azizi je u prvom poglavlju pod nazivom: „Novopzarski Sandžak u fokusu historije” govorio o imenu, historiji i geografiji Novopazarskog Sandžaka, antici Novopazarskog Sandžaka, Novog Pazara i Berlinskom kongresu, o Novom Pazaru i Balkanskim ratovima, kao i o Sandžaku u Prvom svjetskom ratu.
U drugom poglavlju Aćif Blujta i porodično porijeklo, autor govori o odlasku i smještanju Aćifa Bljute u Izmiru kao učenik, zatim u Istanbulu kao kapetan Osmanske vojske, te 1919. godine kada se vraća u domovinu. U ovom poglavlju autor maestralno obrađuje djelovanje istaknute ličnosti kao jednog od osnivača “Džemijeta”, zatim njegovu funkciju poslanika Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca, angažman kolumniste u listu „Hak “, 1925. i zatvaranje Ferhata Drage i politički atentati na njega u Novom Pzarau. U ovom poglavlju ispunjenom faktografskim zanimljivostima, upisuje i zabranu i rasformiranje “Džemijeta”, sastanak Albanskog komiteta u Novom Pazaru, itd. Iz knjige nije izostavljen ni slučaj kada su Aćif Bljuta i Šaban Polužu otkrili plan Draže Mihajlovića, zatim Kolašinski rat, otvaranje albanske škole “Naim Frashëri” u Novom Pazaru i angažovanje Aćifa Bljute kao potpredsjednika Druge Prizrenske lige (1943) i njegovo tragično pogubljenje.
Dok u prethodna dva poglavlja autor Ismet Azizi detaljno razrađuje djelovanje Aćifa Bljute, u trećem poglavlju govori o “Sandžaku između dva svjetska rata”. Ovdje su istaknuti događaji od velikog značaja kao što su osnivanje “Džemijeta”, teror i državno nasilje nad sandžačko-kosovskom pokretom i njihov otpor.
Četvrto poglavlje baca svjetlost na temu “Istočni Sandžak-Drugi svjetski rat i uloga Aćifa Bljute u odbrani Novog Pazara”. U ovom poglavlju spominje se i ulazak njemačkih trupa u Novi Pazar i uspostavljanje nove vlasti; ambicije Italijana, Njemaca, Hrvata i Srba prema sandžačkoj zemlji; opasnost Istočnog Sandžaka od četničkih napada i istrebljenja; odbrana Sjenice; period poslije odbrane Novog Pazara; otvaranje škola u Novom Pazaru; Aćif Bljuta i Albanska Demokratska Nacionala (NDSH); Pominje se lik i djelo Bika Pazarca-Dreševića učesnika Skupštine Doberdola, organizacije „Nacionalna Besa” (“Besa Kombëtare”)
Peto poglavlje ilustruje “Stavove aktuelnih političkih ličnosti o Aqifu Bljuti”. Predmetno poglavlje ima osam dijelova: Stav PAD-a (SDA) Sandžaka i njenog lidera dr. Sulejmana Ugljanina. Tu su i Rasim Ljajić, aktuelni potpredsjednik Vlade Srbije i ministar trgovine i turizma, zatim Aleksandar Vučić – predsjednik Srbije; Ivica Dačić – predsednik Socijalističke partije Srbije i trenutno potpredsjednik Vlade; Muamer Zukorlić – lider Demokratska unija BDZ) i poslanik u Skupštini Srbije; bivši predsjednik Republike Kosovo, Fatmir Sejdiu; Hashim Thaçi – aktuelni predsjednik Republike Kosovo; Azem Vllasi, bivši politički lider Kosova (1984-1988); historičar Milorad Živković i bivši sandžački komunistički političar Ramiz Crnišanin.
Šesto poglavlje: „Dokumenti, faksimili, fotografije, karte”, ima završni dio knjige kao: zaključak, bibliografiju, literaturu, članke i časopise, arhivske izvore, internet izvore i indeks.
Sa moje tačke gledišta kao historičara, mogu reći da se iz knjige pod naslovom „Aćif Hadžiahemtović-Bljuta: Velikan Sandžaka”, Ismeta Azizija dobija mnogo historijskih podataka, obrađenih na stručnom jeziku i lako razumljivih čitaocu. Knjiga je napisana kulturološki i pedantno i čini se očito proizvodom dugog rada, koji je kulminirao ovom prilično autentičnom monografijom.
Uprkos činjenici da se tema knjige fokusira na Aćifa Bljutu i događaje u kojima je živio i djelovao, čini se jasnim da je fokus na Novopazarskom sandžaku. Novi Pazar je velika ljubav autora, a ipak je gospodin Azizi bio realističan i nije se zanosio strastima, oprezno opisujući odnose Albanaca i Bošnjaka sa Srbima i diskriminaciju koju su doživjeli, koja je bila takva, da su bili ubijeđeni da bilo koji osvajač koji će doći ne može biti divlji od srpskog.
Ismet Azizi vidi Aćifa Bljutu u svakom događaju Sandžaka, u svakom procesu, u historijskom, političkom i društvenom kontekstu albanskog i bošnjačkog, ali i transnacionalnog kao posebnu i izuzetnu ličnost, dragocjenu i dostojnu poštovanja njegovih sunarodnika. Nije zanemareno ni razmatranje objektivnih i stvarnih protivnika, koji su uzimali i proučavali manje-više život, rad i doprinos Bljute kao vojnog čovjeka i stratega, koji je svojom vizijom realno procijenio društvene prilike, spriječio opasnosti koje su predstavljali mračni srpski nacionalistički, šovinistički i hegemonistički krugovi koji su prijetili albanskom i bošnjačkom stanovništvu Sandžaka.
Ova knjiga ima veliku naučnu i stručnu vrijednost, društvenu i političku, jer iznijeti na vidjelo takvu ličnost nije nimalo lahko, posebno kada se radi o dugom historijskom periodu, sa razbacanim resursima po raznim arhivima regiona. S druge strane, ni literatura nije dovoljna, jer se malo naučnika na Kosovu bavi pitanjima Sandžaka. Prikladno je naglasiti da djelo „Aćif Hadžiahemtović-Bljuta: Velikan Sandžaka” Ismeta Azizija, rađeno predano, pa čak i delikatno, dokazuje da se ne bavimo običnim pokušajem pisanja, već ozbiljnim djelom koje završava i obogaćuje ovu oblast znanja.
Razgovor o ovom članaku