Aćif ef. Hadžiahmetović Bljuta je poznata ličnost u historiji Albanaca i Bošnjaka tokom dvadesetog vijeka. Ocjenjivanje ove historijske ličnosti imalo je različite nijanse u historiografiji, koja je, u najboljem slučaju, bila prikazana kao figura nedovoljno rasvijetljena od strane naučnika i politike, s različitim pogledima na njegovu ličnost. Konačno, sretni smo što imamo dobru knjigu autora Ismeta Azizija.
“Aćif ef. Bljuta: Velikan Sandžaka”, nesumnjivo predstavlja veliki doprinos ne samo albanskoj i bošnjačkoj historiografiji, već i historiografiji Balkana općenito.
Prof. Ismet Azizi, diplomirao je geografiju na Univerzitetu u Prištini, kao i magistrirao javnu upravu i diplomatiju. Autor je brojnih članaka studijskog i novinarskog karaktera u časopisima i dnevnim novinama, učesnik i saradnik u brojnim i raznovrsnim obrazovnim i društvenim aktivnostima (kulturnim događajima i drugim skupovima, okruglim stolovima i naučnim konferencijama). Čitaocima se približava monografijom “Aqif Bluta: Velikan Sandžaka”.
Imam zadovoljstvo da imam u rukama višegodišnji rad i istraživanje mog prijatelja, g. Ismeta. Njegovo znanje, priprema i volja da prosvijetli i oda počast liku Aćifa Hadžiahmetovića Bljute, o kome sam čuo da se sa divljenjem govori u mom rodnom gradu u Đakovici, odakle potiče porodica Bljuta, me je neizmjerno uzbudilo, razmišljao i duboko ušao u ličnost i karaktera autora da su ove procjene date ne samo da bi se poštovalo ime i rad predmeta u knjizi koju je godinama proučavao, već i da bi čitaoci i šira javnost saznali o tim vrijednostima, bilo da su one napisane, ili druge koje se pojavljuju kroz lične primjere, inicijative i akcije koje promovišu ili čak unapređuju razvoj i društvo jednog kraja kao što je Sandžak.
Osnovni cilj, kako sam autor kaže u uvodu knjige, jeste naučno istraživanje i prosvjetiteljska analiza diplomatske uloge Aćifa Hadžiahmetovića Bljute, s jedne strane, i drugih istaknutih aktivista Sandžaka, Kosova i šire. O ličnosti Aćifa ef. Hadžiahmetovića Bljute i njegovom otporu četnicima, koji su donijeli veliko nacionalno ugnjetavanje sandžačkom narodu, do sada kod nas je malo pisano, a često i pogrešno. Naravno, tome je doprinio i nedostatak adekvatnih izvora i dokumenata tog vremena, koji, do nedavno, nisu bili objavljeni. Nesumnjivo je da će ova studija g. Ismeta Azizija popuniti ovu prazninu u albanskoj i bošnjačkoj historiografiji i biti podsticaj za dalja istraživanja i proučavanja ovog perioda.
Autor je uspio da otkrije i objavi veliki broj izvora relevantnih za ovu problematiku, uključujući pitanja kao što su teritorijalni i geopolitički položaj regiona Sandžaka, teritorijalne pretenzije Srbije i uloga rada i aktivnosti Aćifa Hadžiahmetovića Bljute, koliko je je sarađivao sa Nijemcima tokom Drugog svjetskog rata, zatim uloga u odbrani Novog Pzara u jesen 1941. godine, te aktuelni stav o liku Aćifa Hadžiahmetovića Bljute ključnih političkih ličnosti Sandžaka, Kosova, Albanije, Srbije.
Rad je sastavljen sa velikom pažnjom, razrađujući temu na sistematičan način, zasnovan na naučno-savremenim metodologijama sažetim na 358 stranica, koje su podijeljene u šest poglavlja, hronološkim redom sa objašnjenjima i pratećim dodacima, sa dokumentima, faksimilima, fotografijama, mapama, bibliografijom, indeksom imena itd. Brojni su jaki razlozi koji ovu monografiju čine primamljivom, ne samo za proučavaoce historije i tragače, već i za one koji njeguju simpatije i ljubav prema proučavanju prošlosti.
Marljivi istraživač, prof. Ismet Azizi je u prvom poglavlju pod nazivom „Novopazarski Sandžak u fokusu historije“ govorio o imenu i historiji, geografiji Novopazarskog sandžaka, antici Novopazarskog sandžaka, Novom Pazaru i Berlinskom kongresu, Novom Pazaru i balkanskim ratovima, Sandžaku u Prvom i Drugom svjetskom ratu.
U drugom poglavlju autor ističe „Aćif Bljta i porodično porijeklo“, što ističe odlazak i smještanje u Izmiru kao učenik, zatim u Istanbulu kao kapetana Osmanske vojske, te 1919. godine kada se vraća u domovinu. U ovom poglavlju autor maestralno obrađuje djelovanje istaknute ličnosti kao jednog od osnivača Džemijeta, zatim njegovu funkciju poslanika Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca, angažman kolumniste u listu „Hak “, 1925. i zatvaranje Ferhata Drage i politički atentati na njega u Novom Pzarau. U ovom poglavlju, ispunjenom faktografskim zanimljivostima, upisuje i zabranu i rasturanje Džemijeta, sastanak Albanskog komiteta u Novom Pazaru, itd. Iz knjige nije izostavljen slučaj kada su Aćif Bljuta i Šaban Poluža otkrili plan Draže Mihailovića, zatim Kolašinski rat, otvaranje albanske škole “Naim Frashëri” u Novom Pazaru i angažovanje Aćifa Hadžiahmetovića Bljute kao potpredsjednika Druge Prizrenske lige (1943) i njegovo tragično pogubljenje.
Dok u prethodna dva poglavlja autor Ismet Azizi detaljno razrađuje djelovanje Aćifa Hadžiahmetovića Bljute, u trećem poglavlju govori o “Sandžaku između dva svjetska rata”. Ovdje su istaknuti događaji od velikog značaja kao što su osnivanje Džemijeta, teror i državno nasilje nad sandžačko-kosovskim pokretom i njihov otpor.
Četvrto poglavlje baca svjetlost na temu “Istočni Sandžak – Drugi svjetski rat i uloga Aćifa Hadžiahmetovića Bljute u odbrani Novog Pazara”. Ulazak njemačkih trupa u Novi Pazar i uspostavljanje nove vlasti, ambicije Italijana, Nijemaca, Hrvata i Srba za sandžačke zemlje, opasnost Istočnog Sandžaka od četničkih napada i istrjebljenja, odbrana Sjenice, period poslije odbrane Novog Pazara, otvaranje škola u Novom Pazaru, Aćif Hadžiahmetović Bljuta i Albanska Demokratska Nacionala (NDSH), Biko Pazarac – Drešević učesnik Skupštine Doberdola, organizacije „Nacionalna Besa“ (“Besa Kombëtare”).
Peto poglavlje ilustruje “Stavove aktuelnih političkih ličnosti o Aćifu Hadžiahmetoviću Bljuti”. Predmetno poglavlje ima osam dijelova: stav SDA Sandžaka i njenog lidera dr. Sulejmana Uglanin, Rasima Ljajića, bivšeg potpredsjednik Vlade Srbije i ministra trgovine, turizma i telekomunikacija, Aleksandra Vučića – predsednika Srbije, Ivice Dačića – predsjednik Socijalističke partije Srbije i trenutno predsjednik Skupštine Srbije, Muamera Zukorlića – lidera Stranke pravde i pomirenja i poslanika u Skupštini Srbije, bivšeg predsjednik Republike Kosovo Fatmira Sejdiua, Hashima Thačija, Azema Vllasija, bivšeg političkog lidera Kosova (1984-1988), historičara Milorad Živkovića i bivšeg sandžačkog komunističkog političara Ramiza Crnišanina.
Šesto poglavlje „Dokumenti, faksimili, fotografije, karte“, ima završni dio knjige kao: zaključak, bibliografiju, literaturu, članke i časopise, arhivske izvore, internet izvore i indeks.
Sa moje tačke gledišta kao historičara, mogu reći da se iz knjige pod naslovom “Aćif Hadžiahmetović Bljuta: Kolos Novog Pazar” Ismeta Azizija dobija mnogo historijskih podataka, obrađenih na stručnom jeziku i lako razumljivih čitaocu, napisan kulturološki i pedantno, koji se očito čini proizvodom dugog rada, koji je kulminirao ovom prilično autentičnom monografijom.
Uprkos činjenici da se tema knjige fokusira na Aćifa Hadžiahmetovića Bljutu i događaje u kojima je živio i djelovao, čini se jasnim da je fokus na Novopazarskom sandžaku. Novi Pazar je velika ljubav autora, a ipak je gospodin Azizi bio realističan i nije se zanosio strastima, oprezno opisujući odnose Albanaca i Bošnjaka sa Srbima, diskriminaciju koju su doživjeli prema takvoj koliko je bilo ubijeđeno da bilo koji osvajač koji će doći ne može biti lošiji od srpskog.
Ismet Azizi vidi Aćifa Hadžiahmetovića Bljutu u svakom događaju Sandžaka, u svakom procesu, u historijskom, političkom i društvenom kontekstu albanskog i bošnjačkog, ali i transnacionalnog kao posebnu i izuzetnu ličnost, dragocjenu i dostojnu poštovanja njegovih sunarodnika. Nije zanemareno ni razmatranje objektivnih i stvarnih protivnika, koji su uzimali i proučavali manje-više život, rad i doprinos Bljute kao vojnog čovjeka i stratega, koji je svojom vizijom realno procijenio društvene prilike, spriječio opasnosti koje su predstavljali mračni srpski nacionalistički, šovinistički i hegemonistički krugovi koji su prijetili albanskom i bošnjačkom stanovništvu Sandžaka.
Ova knjiga ima veliku naučnu i stručnu vrijednost, društvenu i političku, jer iznijeti na vidjelo takvu ličnost nije nimalo lako, posebno kada se radi o dugom historijskom periodu, sa razbacanim resursima po raznim arhivima regiona. S druge strane, ni literatura nije dovoljna, jer se malo naučnika na Kosovu koji se bave pitanjima Sandžaka. Prikladno je naglasiti da je djelo „Aćif Hadžiahmetović Bljuta: Velikan Sandžaka“ Ismet Azizija, rađeno predano, pa čak i delikatno, dokazuje da se ne bavimo običnim pokušajem pisanja, već ozbiljnim djelom koje završava i obogaćuje ovu oblast znanja.
Razgovor o ovom članaku