Inženjer Arsenije Krstić održao je predavanje u Srpskom kulturnom klubu 4. aprila 1938, iz kojega donosimo neke odlomke. “Južna Srbija, kaže Krstić, je za nas sva ona teritorija koju je 1912. i 1913 (…) srpska vojska oslobodila i prisajedinila predratnoj Srbiji, sa onim delom koji je crnogorska vojska oslobodila u tim ratovima”. Krstić se odmah opredjeljuje za kolonizaciju tzv. južne Srbije: “Mi možemo imati uspeha u južnoj Srbiji samo tako ako se rešimo za ovaj drugi problem, za kolonizaciju narodnih masa, etnički čistih masa, bez obzira odakle one dolazile…” O položaju do tada koloniziranih Crnogoraca Krstić donosi zanimljive podatke: “Imamo mi još veliki broj crnogorskih porodica naseljenih u Metohiji koje žive u pletenim kolibama pokrivenim busenjem i šumskim lišćem (slame još nema jer zemljište nije iskrčeno ni zasejano). Takve sam kolibe video pre četiri godine između sela Crnobrela i Loćana, u sitnim šumama dečanske planine, na pravcu Peć-Đakovica. Veći deo takvih porodica živi rđavo. Što je najgore, mnoge porodice nisu u stanju da za dugi niz godina iskrče šumsko zemljište, jer se u većini slučajeva naseljavaju slabe porodice, sa malim brojem članova, i to većinom maloletnih”.
Inž. Krstić predlaže osnivanje instituta agrarnog, koji bi potirao razlike među narodima (!): “da skoncentriše sav svoj rad na uspostavljanju veze između centralnog vardarskog tipa i dinarskog tipa, putem kolonizacije. Institut bi imao da pripremi mogućnost našeg etničkog grupisanja u arnautskim masama”. Ovaj autor, dakle, pledira da se prvo poništi razlika između južnih Slavena, pa da se onda pristupi asimilaciji Albanaca, jer: “Dok je arnautski elemenat svež i očuvan, neistrošen u borbi, petstogodišnji gospodar, surov i neumitan gospodar kad je u pitanju borba za zemlju, nedirnut alkoholom i civilizacijom, laktofan i pretežno vegetarijanac, dotle naš seljak… upotrebljava prilično dosta alkohol, načet tuberkulozom”. Sela pored albanske granice treba što prije, misli Krstić, naseliti Brsjacima, Ličanima i Crnogorcima.
Krstić se opet vraća Crnogorcima: “Treba nešto pojačati strujanje plavogusinjskih Crnogoraca preko Bogićevice u pravcu Dečana, gde su se oni za poslednje 3-4 godine vrlo dobro snašli na negdašnjim stanovima Arnauta iz Metohije”.
Krstić pokušava da literarizira svoje formulacije: “Na bojnom polju pobednici, u borbi za zemlju pobeđeni. U borbi div-junaci, na njivi sebar mukotrpni. Neimari države hiljadu godina u dimu i blatu, sa gunjem boje davno zarđalog gvožđa i opancima (od) sirove kože… Za petstotina godina naučili smo mnoge da budemo sramežljivi i stekli suviše mnogo obzira, što nam je često smetalo da budemo odlučniji kada je to bilo potrebno (…). Istorija arbanaškog prodiranja u našu (!) zemlju nosi odlike rasne borbe, koja se u Metohiji, Kosovu, Šalji, Drenici i Pologu završila našim potpunim porazom”.
Krstić etničko čišćenje podiže na nacionalni zadatak: “Borba za zemlju u južnoj Srbiji nije samo prosta zamena dobara, to je pre svega nacionalno-privredna borba jer su se u njoj sukobila dva nacionalna elementa: mi i Arnauti (…). Osim našeg rada na kolonizaciji, mi za sada nemamo nikakav drugi plan za osvajanje zemlje od Arnauta u južnoj Srbiji. To osvajanje zemlje ne samo što je potrebno za privredno i zdravstveno jačanje nacionalnog elementa, nego je isto tako važno i potrebno za sigurnost zemlje i odbranu naših južnih granica. Zato je borba za zemlju u južnoj Srbiji u prvom redu državni problem”. Iako se ovaj autor, kao i ostali, poziva na “sigurnost zemlje”, proteklo je više od pola stoljeća od nastanka ovih tekstova, a Srbiju niko još nije napadao s juga.
Arsenije Krstić preuzima tezu koja je ponavljana od 19. stoljeća, da su Crnogorce čuvale planine, što znači da je isticana primarnost reljefa (tla), iako je poznato da je bilo naroda koji su živjeli takođe u planinskijem predjelima, ali su bili pokoravani. On je ovđe poautorio i, za neke Crnogorce, primamljivu legendu o “čistoti plemena”, koja zanemaruje činjenicu o prožimanju crnogorskijeh slavenskijeh predaka sa zatečenijem slojem romansko-ilirskog i drugog stanovništva. Krstić kaže: “Slobodu Crne Gore i čistotu plemena očuvale su planine. Naše (!) su planine velike nacionalne tvrđave. Snaga planine za očuvanje naroda isto je tako velika kao i snaga naroda”. Pošto je Krstić prihvatio propagandu da su Makedonija, Kosovo i Sandžak, koje on naziva južnom Srbijom, bili “nacionalno čisti”, on postavlja kao nacionalni zadatak “vraćanje” te “nacionalne čistote”, što bi trebao da pripremi agrarni institut, čije osnivanje predlaže: “Institut bi imao da priprema mogućnost našeg etničkog grupisanja u arnautskim masama Metohije, Kosova, Drenice, Šalje, Kačaničke Klisure…, a zatim da svestrano proučava naše krajnje pozicije prema Egejskom moru, prema novostvorenom stanju u grčkoj Makedoniji dolaskom tolikih miliona Grka iz Male Azije…”. Pošto se, veli A. Krstić, najbolja zemlja nalazi u arnautskim rukama, “treba što pre da pređe u naše ruke” pa pošto su prilike teške, “Arnauti bi prodavali zemlju za jeftine pare (…). Na taj način bi mi uspeli da počnemo sa ubacanjem pojedinih naših porodica u čista arnautska sela (…). To bi bio siguran put razbijanja arnautskih etničkih masa, ako bi se sistematski radilo (…). Ograničavanjem šuma u metohijskoj oblasti na ograncima Prokletija mi smo oduzeli sve šume i pašnjake od arnautskog elementa.”
“Monitor”, god. 4, br. 155, Podgorica 8. X 1993, str. 28-29; br. 156, 15. X 1993, str. 28-29
nastaviče se
Razgovor o ovom članaku