TEUFIK EF. IMAMOVIĆ – ZABORAVLJENI NOVOPAZARSKI MUFTIJA

Osmanlijska Porta (vlada) je 1864. godine započela administrativnu reformu formiranjem većih administrativno-upravnih jedinica zvanih vilajeti, po ugledu na francuske departmane. Godinu dana prije Berlinskog kongresa (1878), na kome je, po dogovoru velikih evropskih sila, potpuno izmijenjena karta Balkana, Novopazarski sandžak se, nakon više stotina godina zajedničkog življenja, izdvaja iz sastava Bosanskog vilajeta i 02. februara 1877. se pripaja novoformiranom Kosovskom vilajetučije je sjedište bilo prvo u Prištini a kasnije u Skoplju.

Austrougarski car odvaja bosansko-hercegovačke muslimane od Istanbula i vrhovnog islamskog poglavara Halife čiju je funkciju vršio turski sultan. Podjednako važnu funkciju u vjerskim poslovima u Osmanskom carstvu imao je Šejhu-l-islam. Turski sultani zadržavaju funkciju halife zajedno sa funkcijama državnosti i vojskovođe. Šejhu-l-islam (starješina islama, učenjak islama, ili je možda najbolji naziv čuvar islama) ima pravo veta na sultanove odluke ukoliko su u suprotnosti sa Kur-anom i Hadisom (postupkom Poslanika a.s). On je posebnim aktom – menšurom  potvrđivao izbor glavnih muftija širom Osmanskog carstva. Izabranome glavnom muftiji (a u Bosni i Hercegovini je to kasnije bio reisu-l-ulema) menšuru je davao Halifa, odnosno Šejhu-l-islam. Menšura je svečani dokument kojim se potvrđuje da je određeno lice lagalno imenovani, odnosno izabrani Reisu-l-ulema i da je kao takav ovlašten, da u smislu šerijetskog prava daje slična ovlaštenja podređenim vjerskim službenicima. Instituciju Hilafeta i Šejhu-l-islama ukinuo je Mustafa Kemal-Ataturk 02. marta 1924. godine.

Na drugoj strani, austrougarski dvor u Beču odvaja tamošnje muslimane od Istanbula, na taj način što, bez odobrenja Istanbula, 1882. godine za prvog vjerskog poglavara dovodi sarajevskog muftiju Hilmi ef. Hadžiomerovića kome, umjesto titule bosanskog muftije, austrougarski car daje titulu reisu-l-uleme. Ova titula je jedinstvena u islamskom svijetu i zadržana je do danas, a nju trenutno obnaša Husein ef. Kavazović. Ono što treba napomjenuti je da su bosansko-hercegovački muslimani, nakon uporne dvogodišnje borbe, natjerali Beč da 15. aprila 1909. godine donese zadovoljavajući „Štatut za autonomnu upravu islamskih vakufsko-mearifskih poslova u BiH“. Ovim Statutom muftije su postavljene kao samostalne ustanove. Izbor muftija u BiH potvrđivao je reisu-l-ulema posebnim aktom koji se naziva murasela.

   Međutim, obzirom da su muslimani današnjeg Sandžaka, Albanije, Kosova i Makedonije od Berlinskog kongresa pa sve 1912., ostali u sastavu Osmanskog carstva, oni su zadržali čvrste veze sa Istanbulom i tamošnjim Halifom i Šejhu-l-islamom. Novopazarski sandžak ulazi u sastav Kosovskog vilajeta 1877. godine. I unutar samog Novopazarskog sandžaka dolazi do reorganizacije, pa se 1880. godine formira poseban Pljevaljski sandžak koji je obuhvatao kaze Pljevlja (Taslidžu), Prijepolje i mudirluk Priboj. Poseban Sjenički sandžak je osnovan 1902. godine i obuhvatao je kaze: Sjenicu, Novu Varoš, Bijelo Polje (Akovu) i Donji Kolašin, što je drugo ime za Šahoviće i Vranešku dolinu.

Upravnik Kosovskog vilajeta bio je osmanski činovnik sa titulom valije i stolovao je u Prištini do 1888., a od te godine do 1912. u Skoplju. U Prizrenu i Mitrovici postojali su ruski i austrijski konzulati dok je u Prištini bio prisutan srpski konzul. U Mitrovici je bila bazirana jedna turska divizija, a u Prištini se nalazilo sjedište upravnika sandžaka- mutesarifa (kao uostalom u svim područnim sandžacima) i muftije– vjerskog poglavara za Kosovski vilajet. Pojedinim srezovima, odnosno kazama upravljali su kajmakami. Mutesarif je dužan da sprovodi sve naredbe valije u svom sandžaku. Sultan ga je postavljao beratom na neodređeno vrijeme. Zamjenik mutesarifa zvao se naib. Najviša institucija je Upravno vijeće live (sandžaka) – Medžlis –i-idare i Liva.

Novopazarski sandžak (turski: Yenipazar sancak), prvobitno je obuhvatao gradove: Novi Pazar, Kosovsku Mitrovicu, Berane, Trgovište (Rožaje), Pljevlja (Taslidža), Prijepolje, Priboj, Sjenicu, Novu Varoš, Bijelo Polje (Akova) i Donji Kolašin. Svaki od ovih gradova je imao svoje muftijstvo na čijem je čelu bio muftija. Napomenimo samo neke od sandžačkih muftija koji su ostavili dubok trag u historiji Sandžaka i šire. Najpoznatiji od njih bio je pljevaljski muftija Mehmed ef. Šemsekadić (1827-1887), koji je prvi u Bosanskom vilajetu pružio oružani otpor austrougarskoj okupacionoj vojsci 1787/1879. Iz Pljevalja potiču još dvojica poznatih alima to su:  Mehmed Zekirijah ef. Ćinara (1878-1956), Vrhovni muftija u Kraljevini Srbiji i kasnije u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca i Derviš ef. Šećerkadić, pljevaljski muftija. U Bijelom Polju (Akovi) ostao je upamćen  muftija Harun ef. Lamežević. U Sjenici je bio Murat ef. Ljumić, a u Novom Pazaru Teufik ef. Imamović (1860-1942), a nakon njega Murat ef. Sukić (1881-1956).

Posljednji bosanski reis u Kraljevini Jugoslaviji, koga je  menšurom potvrdio  turski sultan i šejhu-l-islam, bio je Džemaludin ef. Čaušević (1870-1938). On je bio četvrti reis po redu i na toj dužnosti je bio od 1913. do 1930. godine. Ostao je upamćen, jer je 11. aprila 1930. godine dao ostavku u znak protesta zbog ukidanja vjerske autonomije Bošnjacima od strane Beograda.

U Prvom balkanskom ratu 1912. Novopazarski sandžak biva podijeljen između Srbije i Crne Gore. Položaj muslimana- Bošnjaka u Sandžaku ostao je nedefinisan, osim što je tačkom 3. člana 129. Ustava Knjaževine Crne Gore od decembra 1905. godine rečeno da: unutrašnja uprava Muhamedove vjeroispovjesti pripada muftiji crnogorskom.

Slično planu koji su proveli Austrougari u BiH, Srbi su nastavili sa daljim cijepanjem i slabljenjem muslimanskog tkiva na ovim prostorima što je očito iz ovog člana u kome se djelovanje Islamske zajednice ograničava samo na BiH.

   Nakon završetka Prvog svjetskog rata 1918., formira se Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca (SHS) u kojoj je položaj muslimana bio neizdrživ. „Uvođenjem Šestojanuarske diktature 1929. godine i proglašenjem Kraljevine SHS u Kraljevinu Jugoslaviju, bosansko-hercegovačkim, kao i ostalim muslimanima na području novoformirane države, se umjesto uspostavljanja jedinstvene organizacije Islamske zajednice, ukida „Štatut za autonomnu upravu islamskih vakufsko-mearifskih poslova u BiH“ donesen 15. aprila 1909., i preko zloglasnog ministra pravde Milana Srškića se stavljaju pod kontrolu režima kralja Aleksandra Karađorđevića… Sjedište reisa se prvi i jedini put iz Sarajeva izmješta u Beograd.“ (Izvod iz knjige „Reis Fehim ef. Spaho“, autora Mustafe Spahića, izdate 2011. u Sarajevu).

Oktroisanim (nametnutim) Zakonom o IVZ Kraljevine Jugoslavije donijetim 31. januara 1930. godine, određeno je da će reisu-l-ulemu, članove Ulema medžlisa u Sarajevu i Skoplju i sve muftije, postavljati kralj ukazom.

Međutim, nakon ukidanja Šestojanuarske diktature, zahvaljujući mudroj politici najpoznatijeg bošnjačkog političara u Kraljevini Jugoslaviji- dr. Mehmeda Spaha (1883-1939), jugoslovenskim  muslimanima se vraća vjersko-vakufska i mearifska (prosvjetna) autonomija. Ministar Mehmed Spaho uspjeva da 28. februara 1936. ukine dotadašnji reakcionarni Zakon i Ustav Islamske vjerske zajednice i 05. marta 1936. proglasi novi, drugi po redu Ustav IVZ. Istovremeno vraća sjedište Rijaseta iz Beograda u Sarajevo.

KO JE BIO TEUFIK IMAMOVIĆ?

Ovom prilikom ćemo baciti malo više svjetla na novopazarskog muftiju Teufika ef. Imamovića koji je u našoj historiji, kao i mnoge druge važne ličnosti, potpuno zaboravljen. Prema kazivanju njegovog unuka hadži Bahrije Ćorovića:

„Imamovići su porijeklom iz turskog grada Konje. Na prostor današnje Hrvatske, tačnije u grad Osijek, došli su sa Osmanlijama. Nakon Drugog poraza kod Beča 1683., počinje smanjivanje teritorije Osmanskog carstva, pa se i preci današnjih novopazarskih  Imamovića, koji su bili ratnici, preko Bijeljine i Goražda, spuštaju u Novopazarski sandžak, tačnije u Novi Pazar. Ostalo je upamćeno da su srpski ustanici pod vođstvom Karađorđa polovinom juna 1809. godine, zauzeli i popalili Novi Pazar, ali tvrđavu, u kojoj se pored vojske sklonio i veliki broj civila, nisu uspjeli da zauzmu. O junačkom otporu Novopazaraca pisao je i čuveni historičar Bogumil Hrabak u tekstu „Srpski ustanici u Novopazarskom sandžaku 1804-1813. godine“, objavljen u Istorijskom časopisu 1995. godine u Beogradu. On kaže da je „Novopazarsko građanstvo svojom poznatom hrabrošću junački odolevalo napadačima i onemogućilo im svaki uspeh“. Pazarci su se brzo konsolidovali i krenuli u protivnapad i zadali srpskim ustanicima velike gubitke. Poginulo je 70 Srba a među njima je, kod sela Deževe, poginuo vojvoda Đuro Brničanin sa svojih 50 ustanika. Ranjeni su kapetan Dimitrije Parezan i Pavle Simonović binbaša, kao i sam Karađorđe. Na strani branitelja poginulo je njih 300.

Posebnu hrabrost je pokazao gazija Osman Imamović. On je, nakon žestoke borbe sa ustanicima, na početku današnje Varoš mahale, bio smrtno ranjen. Kaurska sablja ga je zakačila po vratu i on je pao mrtav. Kasnije je gaziji Osmanu podignuto turbe, ali je ono usljed nemara gradskih vlasti ostalo do danas zapušteno. Varoš mahalu naseljava uglavnom pravoslavno stanovništvo i pravo je čudo da su nišani ovog junaka, iako polomljeni, do danas uopšte i sačuvani. Osman je imao sina Jahju, a ovaj sina Ešrefa koji je bio poznati muftija u svoje vrijeme. Njihovi mezarevi se nalaze na novopazarskom Velikom groblju u podnožju Paričkog brda. Nišani su im sagrađeni od bijelog mermera ispisani staroosmanskim pismom. Izgledaju monumentalno i jedni su od najljepših nišana na Velikom groblju. Ešref ef. Imamović je imao sina Teufika koji je takođe 1900. godine postao novopazarski muftija. Na toj dužnosti je ostao do 1930. godine kada je podnio ostavku. Glavni razlog njegove ostavke bio je nametanje novog Zakona i Ustava Islamske vjerske zajednice od strane kralja Aleksandra Karađorđevića 1930. godine. Isti potez je u Bosni i Hercegovini napravio i reis Džemaludin ef. Čaušević. Obojica su bili prisiljeni na iznuđenu ostavku koju su podnijeli 1930. godine“.

Teufik Imamović je rođen 1860. godine u Novom Pazaru. Nakon završene ruždije i medrese u Novom Pazaru nastavio je školovanje u Istanbulu koje je sa uspjehom završio. Novi Pazar je početkom 20. vijeka imao 23 gradske džamije i brojnu ulemu sa preko 100 hafiza. Tada je grad brojao oko 10.000 stanovnika. Muftija Imamović je živio u burnom vremenu. Balkanski ratovi, Prvi i Drugi svjetski rat obilježili su njegovo vrijeme. Svjedok je propasti Osmanskog carstva i tragične, ratne i muhadžirske, sudbine bošnjačkog naroda u Sandžaku početkom prošlog vijeka. Bio je izuzetno obrazovan, pravedan i dalekovid. U toku svog službovanja pokazao se kao veoma tolerantan i prema pazarskim hrišćanima i Jevrejima. Govorio je pet jezika: turski, arapski, persijski, francuski i engleski. Bio je veliki alim i uživao je autoritet kod naroda. U njegovoj nadležnosti je bilo da na području Novopazarskog muftijstva ili muftiluka: predstavlja Islamsku zajednicu, tumači islamske norme i izdaje fetve, nadzire rad imama, hatiba, mualima i muderisa, brine se o zaštiti vjerskih prava muslimana, predlaže postavljanje, razrješenje i premještaj glavnog imama i drugo.

MUFTIJA IMAMOVIĆ UPOZORAVA SRPSKOG PUKOVNIKA DA NE RUŠI DŽAMIJU

U Prvom balkanskom ratu 1912. godine osmanlijska vojska doživljava definitivan poraz od združenih pravoslavnih država: Srbije, Crne Gore, Grčke, Bugarske i Rumunije i povlači se sa Balkana. Dio Bošnjaka u Novom Pazaru se nije mirio sa odlaskom osmanlijske vojske pa je srpskoj vojsci pružio žestok oružani otpor. Tada je u odbrani Novog Pazara poginulo 300 a ranjeno 700 branitelja. Poginuo je i Arif- aga Komatina, posljednji predsjednik pazarske opštine u osmanlijskom periodu.

„Sa promjenom vlasti došlo je i do promjene vojske. Novopazarska tvrđava je dobila novu posadu. Ubrzo nakon preuzimanja tvrđave, neki pukovnik Mihailović je odlučio da sruši Askerli džamiju unutar nje. U vezi rušenja upitao je muftiju Imamovića za mišljenje. Ovaj mu je odgovorio da rušenje ne može sprečiti, ali da će onaj ko to uradi imati posljedica. Pukovnik je nakon toga donio naređenje da se džamija poruši što je i urađeno. On je ubrzo dobio premeštaj. Nakon izvjesnog vremena javio se pismom muftiji, obavještavajući ga da mu je poginuo sin i da mu je žao što nije poslušao muftijine savjete. Srpsku vojsku je ubrzo, nakratko, u Prvom svjetskom ratu, 1915. zamijenila austrougarska vojska“. (Citat iz knjige „Kameni svjedok“,str.100,  autora Safeta Bandžovića, izdata 1999. U Novom Pazaru).

MUFTIJA IMAMOVIĆ JE BIO JEDAN OD OSNIVAČA DŽEMIJET STRANKE U SANDŽAKU

U novoj jugoslovenskoj državi (Kraljevini SHS), formiranoj decembra 1918. godine, živjelo je preko milion muslimana. Uporedo sa ostalim narodima i bošnjački narod u BiH se politički organizuje i u februaru 1919. formira Jugoslovensku muslimansku organizaciju (JMO), a u tzv. Južnoj Srbiji, u koju su ulazili Makedonija, Kosovo i Sandžak, muslimanski narod sastavljen od Albanaca, Turaka i Bošnjaka u decembru 1919. formira svoju stranku. Javlja se i prva albansko-bošnjačka politička stranka koja je djelovala u Makedoniji, na Kosovu i u Sandžaku. Njen zadatak je bio da se bori za albanske i bošnjačke interese. Ova stranka dobija naziv Džemijet el-islami (Islamsko društvo). Osnovana je u decembru 1919. U Skoplju a njen prvi predsjednik je bio Nedžib Draga, potpredsjednik Sefedin Huršid a sekretar Aćif Hadžiahmetović. Na samom početku inicijativu u ovoj stranci preuzima turska struja na čelu sa Kenan Zijahom (Ćenan Zijom). Ona je blisko sarađivala sa Beogradom, jer je očekivala od Nikole Pašića da će „agrarno pitanje“ riješiti u korist turskih begova u Makedoniji i na Kosovu. Sandžaklije su u prvim mjesecima bili sasvim po strani i u Džemijet su ušli djelovanjem bosanske JMO u Skoplju. Nakon par godina na čelo ove stranke dolazi ambiciozni Ferhat-beg Draga, Albanac iz Sandžaka (rođen u selu Mojstir kod Ribarića), koji sa Nikolom Pašićem i radikalskim poslanicima u Narodnoj skupštini vodi veoma tešku borbu za ostvarenje političkih i drugih prava muslimanskog naroda u Južnoj Srbiji.

Ferhatova desna ruka bio je Aćif Hadžiahmetović iz Novog Pazara koji je sa albanskim prvacima odlične odnose, jer mu je otac Emin-aga Bljuta bio Albanac iz Đakovice. Zahvaljujući njegovoj politici  u međuratnom periodu uspostavljeni su izuzetni odnosi sa kosovskim Albancima što će 1941. godine biti presudno za odbranu Novog Pazara od četnika Draže Mihailovića. Na izborima 1923.godine Džemijet je doživio najveću popularnost, dobivši 71.453 glasa i 14 poslaničkih mjesta u Narodnoj skupštini u Beogradu. Najače uporište Džemijeta bio je sjeverni dio Kosova sa srbijanskim dijelom Sandžaka.

Poslanici Džemijeta u početku nisu bili organizovani pa su se od novembra 1921. do juna 1922 nalazili na listama Radikalskog i Demokratskog poslaničkog kluba, nadajući se da će na taj način od radikalskih i demokratskih ministara postići maksimum u pogledu rješenja „agrarnog pitanja“. Kada su vidjeli da od njih nema pomoći džemijetski poslanici su formirali sopstveni Džemijetski poslanički klub. Džemijet se pokazao kao tvrd orah u pregovorima sa vladom Nikole Pašića. Posebnu sposobnost su pokazali Ferhat-beg Draga i Aćif Hadžiahmetović.

Džemijet je uživao veliku popularnost i u crnogorskom dijelu Sandžaka, pa je iz Taslidže (današnjih Pljevalja) za poslanika izabran muftija Derviš ef. Šećerkadić. U Novom Pazaru je, u jesen 1922. godine, jedan od osnivača Džemijeta bio muftija Teufik ef. Imamović. Muftija je bio istovremeno poznati trgovac i imućan čovjek. U njegovom hanu koji se nalazio na mjestu današnje „Gradske biblioteke Dositej Obradović“, održan je Zbor na kojem je osnovan Okružni i Sreski odbor Džemijeta.  Klica Džemijeta u Sandžaku bilo je „Udruženje za zaštitu prava muslimana Jugoslavije“. Džemijet je u Novom Pazaru zvanično osnovan 1922. godine, ali su korijeni ove muslimanske partije postojali i ranije. To je bio „Odbor za zaštitu prava muslimana u Novom Pazaru“. To se vidi i iz rezolucije ovog odbora od 04. aprila 1920. godine. O ovom sastanku pisao je i pazarski hroničar Miodrag Radović u svojoj knjizi „Efendijina sećanja i kazivanja“ izdatau Novom Pazaru 1998. godine.

„Zbor je održan u hanu Teufika efendije Imamovića i Dželil-age Agušovića, koji se nalazio gdje je sada bioskop „Crvena Cvezda“ u Novom Pazaru. Na osnivačku skupštinu Džemijeta došlo je toliko Muslimana da han nije mogao sve da primi. Mnogi su se vratili, a veći broj Muslimana napolju je pratio zbor. Na zboru su govorili Ćamil-beg Ejupbegović i Aćif Hadžiahmetović. Govornici su zahtevali jedinstvo Muslimana koje će obezbediti preko ove stranke, apelovali su na Muslimane da se ne cepaju u razne političke stranke i objašnjavali im da će na taj način bolje i brže dobiti svoja prava…“.

Džemijeta je, nažalost, nakon terora Radikalne stranke sproveden u Novom Pazaru, prestao da postoji marta 1925. godine. Nikola Pašić je, ukidanjem ove stranke u Sandžaku, likvidirao sva prava Bošnjaka, pa čak i prava na ličnu i imovinsku sigurnost.

MUFTIJINA KUĆA JE UVIJEK BILA OTVORENA ZA SVE LJUDE U NEVOLJI

Teufik ef. Imamović je živio u samom centru Novog Pazara, u Muftijskom sokaku, to je današnja ulica Rifata Burdžovića –Trša koja počinje od centra, ide Paricama i Drumom sve do početka Selakovca. Njegova kuća i danas postoji i renovirana je, a u dvorištu se nalazi manja kuća ili „musafirhana“ u koju je primao i smještao ljude kojima je bila nužno potrebna pomoć u spavanju ili hrani. Do same ulice su „Imamovski dućani“. Muftija je bio protiv iseljavanja našeg naroda u Tursku, pa je koristio svaku priliku da ih odvrati od odlaska u  nepoznatu domovinu. Mnogi nevoljnici su prošli kroz njegovu musafirhanu. Njegov praunuk hadži Tarik Imamović mi je ispričao jedan interesantan slučaj. Naime, Tarika je, slučajno u Istanbulu sreo Mehmed – Medo Kadić (1920-2016) iz Akove koji mu je, nakon što su se upoznali, ispričao kako je Tarikov pradjed, muftija Teufik, pomogao njegovoj familiji kada im je bilo najteže. Medo je skoro kroz plač evocirao svoje sjećanje. „Nakon pokolja u Šahoviću kod Bijelog Polja, koji su izvršili Crnogorci početkom novembra 1924. godine, pokrenuo se izbjeglički talas bošnjačkog stanovništva iz Bijelog Polja i šire u pravcu Pešteri i Novog Pazara. Tada je u Pazar sa familijom stigla i moja familija. Moj otac Sulejman nije u gradu poznavao nikoga, pa je otišao u jednu kafečajnicu da se raspita za prenoćište. Tamo je slučajno sreo muftiju Teufika i ispričao mu za svoju nevolju. Muftija nas je odmah odveo svojoj kući, smestio nas i nahranio. Kod njega smo ostali duže vrijeme sve dok nismo našli jednu kuću pod kiriju. Moj otac mu nikada nije zaboravio učinjeno dobro“.

„OTIŠO KRMAK, DOŠO DOMUZ“

Muftija Imamović je preselio na Ahiret 1942. godine, ubrzo nakon ulaska Nijemaca u Novi Pazar. Neki Pazarci su bili zbunjeni njihovim dolaskom, pa su otišli kod muftije da ga pitaju „kakva je ovo vojska i da li će muslimanima biti stanje bolje nego u Kraljevini Jugoslaviji?

Muftija je odgovorio: „Prema muslimanima se neće ništa promijeniti, iako su ih neki dočekali sa cvijećem. Otišo krmak, došo domuz“. Na turskom jeziku riječ „domuz“ označava svinju.

MUFTIJINI POTOMCI

Teufik ef. Imamović se dva puta ženio. Sa prvom suprugom Fatimom, koja je rano umrla, imao je ćerku Abidu i sina Faika. Napomenimo da je njegova ćerka Abida bila udata za Amir-bega Ćorovića i ona je majka našega sagovornika hadži Bahrije Ćorovića (1925). Sa drugom suprugom Džemilom imao je sinove: Huljusiju, Hajriju i Saita i ćerke: Ćamilu i Jalduzu. Njegov najstariji sin Huljusija imao je sina Talata, od koga potiču naši sagovornici hadžije Teufik i Tarik. Srednji sin Hajrija efendija je bio šerijatski sudija u Novom Pazaru i na toj dužnosti je bio od 1930. do 1949. godine.

Na kraju ovog teksta autor se zahvaljuje osoblju Istorijskog arhiva u Novom Pazaru na pomoći u informacijama i ustupanju par ličnih dokumenata vezanih za muftiju Teufika Imamovića. Naime, muftijin praunuk Tarik Imamović već duže vrijeme prikuplja historijsku građu na staroosmanskom jeziku vezanu za muftiju kako bi bacio više svjetla na njegov život i rad. Do sada je sakupio 46 dokumenata, koja su već prevedena na naš jezik i koja će biti uskoro štampana u izdanju Istorijskog arhiva „Ras“ u Novom Pazaru. Prema Tarikovim  riječima, njegov pradjed Teufik je imao izuzetno bogatu biblioteku. Nakon njegove smrti sve knjige su ustupljene Islamskoj zajednici u Sarajevu i u Skoplju.