Gjatë pranverës së atij viti, në mes të Luftës së Madhe të Vjenës, Novi Pazari u bë skena e një konflikti brutal në të cilin qyteti pësoi humbjet më të mëdha materiale dhe njerëzore ndonjëherë.
Gjithçka filloi me Kryengritjen e Dytë Vllahe të vjetër në mars 1689, kur disa mijëra kryengritës serbë, të mbështetur nga kalorës hungarezë dhe ushtarë austriakë, u bashkuan kundër forcave osmane. Novi Pazari, i mbrojtur nga vetëm 300 sejmena, nuk mundi t’i bënte ballë sulmit të një kundërshtari në numër më të shumtë, kështu që mbrojtësit u tërhoqën në mal, duke e lënë qytetin të pambrojtur.
Pasi sejmenët u tërhoqën, qyteti u sulmua dhe u shkatërrua plotësisht. Kryengritësit, hungarezët dhe austriakët hynë në Novi Pazar, ku u regjistruan skena të pabesueshme dhune. Qyteti ishte plaçkitur, djegur dhe pothuajse plotësisht i shkatërruar. Sipas burimeve bashkëkohore, shumë banorë janë vrarë, ndërsa gra e fëmijë janë zënë robër. Kufomat mbuluan rrugët e qytetit dhe fushat përreth, dhe vendi mbeti i shkretë. Kjo fatkeqësi e la Novi Pazarin në gërmadha dhe një nga qytetet më të mëdha osmane në Ballkan përjetoi një shembje të plotë.
Sipas burimeve osmane, numri i sulmuesve vlerësohej në mbi 10,000, ndërsa disa raporte thonë se deri në 12,000 kryengritës dhe ushtarë aleatë. Kur veziri boshnjak Topal Husein Pasha dëgjoi për shkatërrimin, dërgoi 2000 ushtarë nën komandën e prijësit të tij Mehmed Aga Korça, i cili u bashkua me trupat shqiptare nën udhëheqjen e Mahmud Pashë Mahmudbegollit.
Këto forca të kombinuara boshnjako-shqiptare u përleshën me sulmuesit pranë Novi Pazarit, në atë që do të quhej Beteja e Fushës së Novi Pazarit. Beteja ishte e ashpër dhe e përgjakshme, me humbje të mëdha nga të dyja palët. Kryengritësit serbë, hungarezët dhe austriakët pësuan një disfatë të rëndë dhe shumë prej tyre u tërhoqën drejt Beogradit, duke lënë pas furnizime të grabitura dhe të burgosur. Sipas disa burimeve, trupat boshnjake dhe shqiptare arritën të kapnin 40 bajraktar të armikut, ndërsa mijëra ushtarë armik u vranë.
Edhe pse kjo fitore nuk mundi ta shpëtonte Novi Pazarin nga një fat i tmerrshëm, ajo arriti të largojë armikun nga një zonë më e gjerë dhe të shpëtojë shumë civilë të kapur rob. Gjithashtu, u parandalua përshkallëzimi i mëtejshëm i konfliktit në Sanxhak, duke shpëtuar kështu shumë jetë boshnjake në zonë.
Esad Rahiq
Diskutim rreth këtij postimi