Vasa Čubrlović u Elaboratu Manjinski problem u novoj Jugoslaviji o Albancima i Džemijetu piše:
“Mi smo posle oslobođenja 1918. g. prema nacionalnim manjinama zauzeli stanovište najveće širokogrudosti, iako su neke od njih već u ratovima 1914-1918 g. tako se prema nama ponašale, da su opravdano zaslužile i drugi postupak. Mirovni ugovori sklopljeni između nas i pobeđene Nemačke, Austrije, Mađarske, pored toga su nam naturali čitav niz obaveza kako da postupamo sa nacionalnim manjinama. Mi smo te obaveze savesno i pošteno ispunjavali. Kod nas su manjine uživale sva građanska prava, imale potpunu prosvetnu autonomiju i pravo održavanja kulturnih veza sa sebi srodnim narodima. Posebice ove povlastice iskorišćavali su jugoslovenski Nemci. Oni su imali svoje osnovne i stručne škole, preko kulturbunda bili su kulturno usko povezani među sobom, čitav niz privrednih ustanova počev od zadružnih saveza do banaka, služio je privrednom unapređenju nemačkog čoveka u Jugoslaviji. I politički su Nemci bili organizovani i zastupljeni preko Nemačkog kluba u Narodnoj skupštini. Ne tako svestrano i čvrsto, ali ipak dosta jako bili su organizovani i Mađari u Vojvodini. Arnauti u Staroj Srbiji i Makedoniji uspeli su preko autonomije islamske verske zajednice, da dobiju u ruke jednu organizaciju, koja će svestrano služiti njihovim kulturnim i nacionalno političkim ciljevima”.
A drugoj manjini pored Nijemaca, koja je po njemu bila mnogo važnija da se Srbija oslobodi, rekao je sledeće:
“Arnauti u Staroj Srbiji i Makedoniji uspeli su preko autonomije islamske verske zajednice, da dobiju u ruke jednu organizaciju (mislio je na Džemijet opaska autora), koja će svestrano služiti njihovim kulturnim i nacionalno političkim ciljevima.”
Ko je Vasa Čubrilović ?
Dr. Vaso Čubrilović (Bosanska Gradiška, 14. januara 1897. – Beograd, 11.juna 1990.) je bio srpski akademik i istoričar. Osnovnu školu i gimnaziju je pohađao u Sarajevu. Za vrijeme gimnazijskih dana upoznao se sa Danilom Ilićem, i postao član organizacije Mlada Bosna. Bio je učesnik u atentatu na prijestolonasljednika Franju Ferdinanda 28. juna 1914. godine u Sarajevu. Zbog maloljetnosti, sud ga je poštedio smrtne kazne i osudio na 16 godina teške tamnice, koju je izdržavao u Sarajevu. Poslije raspada Austro-Ugarske monarhije, krajem 1918. oslobođen je i odlazi u Srbiju. Po završetku rata, diplomirao, a kasnije i doktorirao istoriju (filozofiju ) na Beogradskom univerzitetu. Do početka Drugog svjetskog rata radio je kao profesor na Filozofskom fakultetu u Beogradu od 1930. godine.Na tom mjestu, sa kraćim prekidima za vrijeme rata, ostao je punih 40 godina. Dana 7. marta 1937. objavio je svoje djelo “Istjerivanje Albanaca”Po izbijanju rata i okupacije Jugoslavije, počeo je propovijedati antinjemačku propagandu, odbio da prihvati mjesto na Beogradskom univerzitetu za vrijeme okupacije, pa je zato uhvaćen i odveden u logor na Banjicu. Pušten je krajem 1943. godine i ostao je u Beogradu.Po formiranju prve privremene vlade DFJ, kao ugledni naučnik, zauzeo je mjesto ministra poljoprivrede (1945). Prestao je biti član Zemljoradničke stranke i prihvatio je liniju NKOJ-a i postao član KPJ krajem 1945.Po oslobođenju Beograda, Vaso Čubrilović je postao dekan Filozofskog fakulteta umjesto akademika Veselina Čajkovića, kome je Sud časti grada Beograda oduzeo tu funkciju.Također je bio i član Komisije za obnovu Beogradskog univerziteta i inspektor za Filozofski fakultet.Po formiranju Vlade FNRJ, Vaso Čubrilović je bio ministar poljoprivrede (1945-1946) i ministar šumarstva (1946-1950). Osnivač je Balkanološkog instituta u Beogradu 1970. i bio je redovni predavač na katedri Istorija Jugoslavije, zajedno sa njenim osnivačem dr. Jovanom Marjanovićem.Dobitnik je Oktobarske nagrade i Sedmojulske nagrade.Autor je više naučnih radova i monografija iz istorije južnoslovenskih naroda.
Pripremio: I. Azizi
Razgovor o ovom članaku