Posebno mjesto u radovima Jovana Cvijića zauzimaju stavovi koji se tiče odnosa prema Albancima!

 

Njegova aktivnost se sastojala od podizanja samosvjesnosti srpskog naroda kroz osobni istorijsko – geografski prikaz njegove prošlosti, padova i uvijek uspješne obnove koju treba nastaviti i u budućnosti i dokazivanja istorijskih, etničkih ili nekih drugih prava na obnovi i ekspanziji Srbije. Jovan Cvijić o samouvjerenosti Srbije govori u radu o glavnim karakteristikama Bal- kanskog poluostrva iz 1904. godine, u kojem kaže:,,… razvitak i sudbina naroda ne upravlja se jedino o goeografskim prilikama; naročito to vredi za narode velikih sposobnosti i za ona naročita stanja u kojima se kašto i kod naroda manjih sposobnosti jave velike ekspazivne moći. Tada se narodi prelijevaju preko geografskih pregrada”2″ da bi 1907. godine u članku „O nacionalnom radu” ustvrdio: „Mi smo relativno velik narod, koji znatno pristaša. Mi smo narod s najjačom nacionalnom svešću na Balkanu”. U istom radu, kada se zaoštrila kriza oko Bosne i Hercegovine, Jovan Cvijić prijeti:,,… mi smo nacio- nalno – politički opasna zemlja”, obrazlažući to činjenicom da Srbi žive i izvan tadašnjih granica Srbije i nastavlja:,,Svet treba da zna i da se uveri, da Srbija može da operiše s mnogo većom celinom, no što je njena teritorija. Od Srbije mogu da podu najveće teritorijalne transformacije. Ne treba prezati od toga da se taj strah ulije u svet, ako je korisno za naše nacionalne interese”.

Politička agresivnost Jovana Cvijića posebno nastaje nakon balkanskih ratova, mada je i ranije bio agresivno raspoložen, pa će nakon austrougarske aneksije Bosne i Hercegovine, osvrćući se na odluke Berlinskog kongresa kazati:,,Posle ovog kongresa Srbija je dakle bila skoro opkoljena zemlja, a mi smo postali uhapšen narod”, a o srpskim zahtjevima povodom aneksije 1908. Godine u radu „Aneksija Bosne i Hercegovine i srpsko pitanje” će napisati:

„Ovi bi se u tome sastojali što bi Srbija dobila izvesnu teritorijalnu zonu u oblasti srpskog naroda, kojim bi izlazila na Jadransko more naglašavajući istorijsku misao svog naroda, pa će početkom Prvog svjetskog rata poručiti: ,,Ni kod jednog naroda na Balkanu nema narodna masa, najširi slojevi, onakvu jednu, jednostavnu, istorijom i događajima potpuno konsolidovanu nacionalnu dušu kao kod Srba. Otuda svi Srbi i svuda, ma kakvi događaji iskrsli, odmah umotre štetu i korist od njih za svoj narodni interes.

U članku „Geografski i kulturni položaj Srbije” Jovan Cvijić posebno naglašava ulogu pravoslavne crkve, iz čega izvodi zaključak o karakteristikama srpskog naroda, pa u tom smislu kaže:,,Pravoslavci su dakle u celini uporni, nepomirljivi predstavnici težnje za samostalnim nacionalnim i kulturnim životom i pravoslavna vera je etiketa, koja te težnje najbolje obeležava”, da bi kasnije u istom radu bio još određeniji: neizmerno nas je to krepilo što imamo dugačku lozu, veliki niz slavnih careva i junaka i velikih patnika” te je srpski narod stvorio,,…svoju pravoslavnu crkvu sasvim drugačiju od katoličke, u mnogome različitu i od ostalih pravoslavnih crkava, sazdao je crkvu Svetoga Save, srpsku crkvu, crkvu narodne duše, svoj veliki organ i svoju moćnu zaštitu u svima carstvima”.

Jovan Cvijić je, koristeći rezultate višegodišnjih istraživanja opravdavao srpske teritorijalne aspiracije i iznosio podatke o brojnim pojedinačnim tragovima srpskog stanovništva i izvan srpskog etničkog prostora, pa će u radu ,,Raspored balkanskih naroda” 1913. godine pisati o Srbima u okolini Debra:

,,I sada je to srpska oblast, ali sa znatnim brojem Pomaka koji su islamizirani poglavito u prvoj polovini XIX veka, i mahom još govore srpski”228, da bi u radu “O našoj državi” opravdao proširenje Srbije na tuđim etničkim prostorima: ,,Na Balkanskom Poluostrvu, gde su narodi jako izmešani, naročito u izvesnim oblastima, zaleze prstenasto i na razne druge načine jedan u druge, moraju se takve antietnografske nužnosti javljati pri obrazovanju države.

Posebno mjesto u radovima Jovana Cvijića zauzimaju stavovi koji se tiče odnosa prema Albancima i težnja za proširenjem srpske države na albanskom etničkom prostoru, u kojima se zalaže za izlazak Srbije na Jadransko more” u vezi sa tim piše: „Sa geografskog gledišta Srbija je imala dve mogućnosti da proširenjem svoje teritorije izade na more”, a u nastavku tvrdi da su to moravska – vardarska okolina koja vodi u solunski zaliv i udolina Drim – Maća koja vodi u jadranska pristaništa Drač i Medovu, jer sjeverna Albanija sa Starom Srbijom čini geografsko jedinstvo te,,…da su težnje Srbije za arbanaškom obalom vdane i uslovljene ne samo geografski već imaju za se i istorijsku tradiciju. ” U istom cilju Cvijić se bavi i pitanjem srpske jadranske željeznice jer….poslednjih decenija misliti i raditi na ostvarivanju dunavsko – jadranske železnice, koja bi počinjala na srpskoj granici kod Mrdara i izlazila na jadranska pristaništa Bar ili Medova…” da bi samo dvije godine nakon što je Srbija napustila sjevernu Albaniju, predložio novu trasu:,….najkraći i najjednostavniji bi bio (pravac) s Kosova do Dečana, pa dalje Dečanskom Bistricom, ispod Bogićevice u Plavi Gusinje, a odatle kroz Grnčar i Cijevnu, ako bi Crna Gora mogla dobiti Cijevnus Klimentima”.

Jovan Cvijić je Crnogorce smatrao dijelom srpskog naroda, pa 1914. kaže: ,,Poslije sjajne vekovne junačke uloge, Crna Gora ulazi dakle u novu kulturnu periodu. Karstna starocrnogorska tvrđava bila je čuvar srpskoga slobodnoga života i zemlja kosovskih osvetnika. Ta je njena uloga završena”, da bi nakon završetka Prvog svjetskog rata sa zadovoljstvom konstatovao: „Slavna nacio- nalna misija Crne Gore je završena. I ona može imati svoju ulogu samo kao sastavni deo jedne velike narodne celine. Ona je razumela ovu potrebu i zato je tražila ujedinjenje sa Srbijom, a za crnogorska plemena je tvrdio da su stara srpska plemena koja su živjela prije nemanjićke države, koja su se održala zbog  geografskog položaja i modifikovala se pod uticajem istorijskih događaja.

/Ismet Azizi/