U Sandžaku žive mnogi narodi. Stanovništvo je mešovito. Pripada raznim konfesijama i raznim narodima. Sandžak je multietniĉka sredina Srba, Bošnjaka, Muslimana, Albanaca, Roma, Turaka i drugih naroda.
Muslimansko stanovništvo, i po varošima i po selima, u kazama pljevaljaskoj, prijepoljskoj, novo-varoškoj, pa i vraneškoj imalo je potpuno tip bosanskih i hercegovaĉkih muslimana, a u drugim kazama, sjeničkoj, pazarskoj i mitrovačkoj, stanovništvo sve više je podlegalo uticaju arnautluka sa Kosova[1]. Albanci su se naselili u neka sela Sandžaka. Oformili su svoje porodice i rodbinski se povezivali sa tamošnjim stanovništvom.[2]
Arbanasi ili Albanci su na početku XX veka naseljavali neka sela Pešterske visoravni i drugih krajeva u Sandžaku. Posedovali su četiri velike oblasti: prva oblast pružala se duž Šare i Karadaga prema severu do Bujanovca na granici Srbije; druga, kompaktna albanska zona pružala se od Bujanovca duž srpske granice preko Kopaonika do sela Kovčice; i četvrta zona išla je od severnih albanskih planina u pravcu Kopaonika, prekinuta je samo uskom srpskom zonom kod Mitrovice, čiji je bio cilj odvajanje Kosovskih i Metohijskih Srba od srpske oblasti Novopazarskog sandžaka[3]
Albanci su tokom XVIII veka emigrirali prema severnim predelima[4]. Naseljavali su se u Metohiju, Kosovo, Makedoniju, Sadžak i druge krajeve. Kretali su se tamo gde priroda pruţa više sredstava za život ka plodnim kotlinama Stare Srbije i Makedonije[5]
U Sandžaku imala je arbanaška oblast na zapadu do grada Novog Pazara. To je albanska oaza. Oblast Peštera i gornjih delova reke Ibra činila je najveću albansku zonu u Sandžaku, koja se širila i prema severu i jugu, s namerom da se između crnogorske i srbijanske granice stvori jedan isključivo muslimanski bedem[6]
Albanci u Sandžaku su mahom poreklom od malisorskih i mirditskih plemana, iz Ljume, Podrime, Drenice i prizrenskog kraja[7]. Po veroispovesti, Albanci u Sandžaku su pretežno pripadnici Islama. Albanci su se doselili u Sandžak posle naseljavanja Dukađina, Metohije, Podrima, Opolje, Gore, Ljume i Debarske oblasti u drugoj polovini XVII veka[8]. Na prostoru Sandžaka živeli su Albanci i u vreme Prvog i Drugog srpskog ustanka na početku XIX veka[9]
Odlomak iz knjige autora Doc. dr Hivzo Gološ: Sandžak u političkom i društveno-ekonomskom ţivotu Jugoslavije (1918-1941) Novi Pazar 2009 Str 79 Glava četvrta 4. STANOVNIŠTVO
Reference
- [1] Ivan Kosančić: Novo-Pazarski sandžak, Isto, str. 21.
- [2] Ivan Kosančić: Novo-Pazarski sandžak, Isto, str. 21. Sandžak u politiĉkom i društveno-ekonomskom
- [3] Dr Jevto Dedijer: Stara Srbija – Geografska i etnografska slika, Beograd 1912. str. 25; O albanskom stanovništvu u Sandžaku i široj okolini vidi, Jovan N. Tomić: O Arnautima u Staroj Srbiji i Sandţaku, (Treće izdanje), Priština 1995.
- [4] Dr Asllan Puška: Albanija, Zagreb 1978. str. 31.
- [5] Dimitrije Tucović: Izabrani spisi, knj. 2, Prosveta, Beograd 1950. str. 58
- [6] Isto, str. 26.; Opširnije o stanovništvu Peštera vidi, Ejup Mušović: Pešter i njegovo stanovništvo u prošlosti, „Glasnik Etnografskog instituta SANU―, knj. 29, Beograd,str. 63-85; isti: Stanovništvo tutinskog i sjeniĉkog kraja, „Filozofski fakultet, Katedra
- [7] Dimitrije Tucović: Izabrani spisi, Isto, str. 28.
- [8] Rista T. Nikolić: Širenje Arnauta u srpske zemlje, Beograd, 1938. str. 5. –Opširnije o Albancima na Kosovu i Sandţaku bavio se Jov. N. Tomić: O Arnautima i StarojSrbiji i Sandţaku, Beograd 1913. str. 40-42.
- [9] Dr Ali Hadri: Istorija albanskog naroda, Priština 1966. str. 46.
Razgovor o ovom članaku