Në mesin e shumë tregimeve për luftën e viteve ’98-’99, njëra prej më të dhimbshmëve mbetet rrëfimi i humanistes shqiptare në Zvicër, Behide Hasanaj, e cila kujton përpjekjen për të shpëtuar refugjatët kosovarë në kulmin e terrorit serb. Ajo ka qenë vetë dëshmitare e një ngjarjeje tragjike në brigjet e Adriatikut, ku dhjetëra jetë njerëzish humbën në përpjekje për të mbërritur në bregdetin italian. Ngjarja ndodhi më 10–11 maj 1998, shumë kohë para se Evropa të hapte dyert për shqiptarët e dëbuar me dhunë nga trojet e tyre.
Në vijim botojmë rrëfimin autentik të humanistes Behide Hasanaj:
“Një histori e dhimbshme për fatin e refugjatëve”
(rrëfim nga Behide Hasanaj)
Ishte ditë e diele, 10 maj 1998…
Një histori e dhimbshme për fatin e refugjatëve
Ishte ditë e diele, 10 maj 1998, unë shkova me shumë vullnetarë të tjerë nga Zvicra në përpjekje për të shpëtuar shqiptarët e zhvendosur në Kosovë nga regjimi fashist i Serbisë. Së Slobodan Miloševićit. Ishte shumë e vështirë. I lashë fëmijët e mi vetëm në apartament. Nuk u tregova se ku po shkoja që të mos i shqetësoja. Ishte një rrugë e vështirë. Na u desh të përpiqeshim të shpëtonim popullin e Kosovës pasi dëgjuam se shumë shqiptarë ishin dëbuar nga toka e tyre. Në atë kohë, Zvicra ende nuk kishte vendosur të hapte dyert për refugjatët nga Kosova. Ishte një situatë shumë e vështirë për të hyrë ilegalisht në Zvicër sepse binte ndesh me ligjin e rreptë zviceran. Shumë njerëz kanë rrezikuar të shpëtojnë refugjatët nga Kosova dhe kemi dëgjuar që refugjatët po transportoheshin nga Shqipëria në Itali me anije motorike. Të gjithë ishim në rrezik, në rrezik të madh. Ata që ishin më me fat, u shpëtuan, të tjerët ishin viktima të “fatit të refugjatëve”. Dita tjetër, ishte 11 maj, një ditë e shenjtë, dhe unë doja të tregoja historinë e të zhdukurve! Kam shumë kujtime të tmerrshme nga ato ditë. Më 11 maj 1998, isha atje kur u përpoqëm të shpëtonim refugjatët kosovarë që supozohej të vinin në Zvicër. Ne i ndihmuam refugjatët kosovarë që të transportoheshin nga Durrësi në Itali me motobarkë. Ndërsa nga Italia, me makinë për t’i sjellë në Zvicër. Ishim rreth 15 veta në një nga anijet motorike: burra, gra, pleq dhe fëmijë. Mbaj mend që kishim edhe një grua shtatzënë dhe dy fëmijë me vete, por nuk e dijsha unë a janë të asaj nëne apo të dikujt tjetër. Gjithsesi, ajo kujdesej për ta. Me sa di unë, ata fëmijë ishin pa prindër. Nga lufta të dëbuar po se po, por nuk kisha informata. Ajo grua ishte në muajin e nëntë të të shtatëzanisë. Priste që beba të vinte në jetë. Ajo më parë nuk na tregoi dhe ne nuk e kemi vërejtë pasi ishte e veshur tash dhe nuk e kemi vërejtur. Sidoqoftë, beba erdhi në jetë krejt paprimtas para se të mbërrinim në bregdetin italian. Unë menjëherë reagova që ta merrja beben para këmbëve që kishim dhe ta bënim gati për t’ia prerë kordonin. Tragjedia ndodhi shumë shpejt, meqë varka ishte e vogël dhe kishim shumë lëkundje të varkës nga stuhitë detare. Fatkeqësisht kishte dy peshkaqenë që kishin nuhatur gjakun dhe në atë rrëmujë të krijuar, njëri peshkaqen na merr beben. Në atë moment, nëna u hodh në ujë pas foshnjës dh pas saj shkuan edhe dy fëmijët e saj të cilët i kishte me vete. Askush nuk e pa më atë! Ata u zhdukën në det. Kishte me vete një motobarkë që transportonte rreth 16 persona. Fatkeqësisht, edhe ata pësuan të njëjtin fat si gruaja shtatzënë dhe fëmijët e saj, dhe brenda një intervali të shkurtër kohor, 34 persona humbën jetën duke u përpjekur të arrinin në bregdetin italian. Atë ditë, 11 maj 1998, pasditja e orës 4 e 15 minuta ishte shumë e dhimbshme. 21 vjet më pas, më 11 maj 2019, unë bëra promovim e veprës “Libri i Paqes”, pikërisht në përvjetorin e kësaj ngjarjeje të dhimbshme të nënës dhe fëmijëve të saj. Dhe gjithashtu për njerëzit që kanë punuar për paqen gjatë gjithë jetës së tyre. Andreas Nufer më vuri në dispozicion një dhomë për të reklamuar librin tim “Libri i Paqes”. Kur ai më tha: “Salla do të jetë e lirë në 11 maj”, unë isha aq e lumtur sa nuk mund ta përshkruaja dot. Për faktin se po zbardheshin shumë histori të dhimbshme, si dëshmi e
vuajtjeve tona. Kur erdhi koha për të bërë statujat e kësaj shoqate, unë isha aq e lumtur, dhe më 11 maj 2020, e themelova atë. Në vitin 2020 shoqata “Die Taube des Friedens”, do të jetë funksionale dhe do të mbetet e tillë përjetësisht si vepër nga Behidja. Kështu që data e themelimit të shoqatës përkon me një kujtim të dhimbshëm, një kujtim që nuk do të harrohet kurrë, dhe për këtë shoqatë kjo histori është ende simbolike pasi mbarova librat më 11 maj. Uroj që 11 maji, kjo datë, të hyjë në histori, historia e nënës që lindi në një motobarkë dhe e humbi jetën në det me të tre të vegjëlit e saj. Vitin e kaluar, më 21 dhjetor 2019, kur po mbaja “Yllin e Paqes” në Kishën e Frymës së Shenjtë, atë ditë nuk e dija dhe as ata në fakt. Mirëpo, e gjithë historia e nënës që e humbi jetën në det me fëmijët e saj u përsërit me anë të ekranizimit. Andreas Nufer është si një pëllumb. Ai është një pastor në Heiliggeistkirche dhe në Kishën e Hapur. Christian Walti është si një pëllumb. Ai është pastor në Friedenskirche dhe në Shtëpinë e Feve. Ata luajtën një rol të ngjashëm me atë të ngjarjes së dhimbshme të nënës me fëmijët e saj, në të cilën unë isha një dëshmitare e asaj ngjarje të rëndë. Kjo është vetëm njëra nga ato shumë historitë e refugjatëve që humbën jetën në det, në ujë, në male e kudo gjetiu udhëve të botës. Të arratisur nga toka e nga pragu i tyre shkaku i luftës gjenocidale nga Serbia. 11 maj 2020 Nga: Behide Hasanaj
Ngjarja e përshkruar nga Behidja nuk është vetëm një dëshmi personale, por një kapitull i rëndë i rrugëtimit të refugjatëve shqiptarë gjatë viteve të luftës. Për shumë familje, Adriatiku u bë kufiri mes jetës dhe vdekjes. Për shumë të tjerë, mbeti plagë e pashëruar e historisë.
Më 11 maj 2019 ajo promovoi librin “Libri i Paqes”, ndërsa një vit më vonë, më 11 maj 2020, u themelua zyrtarisht shoqata “Die Taube des Friedens”, si kujtesë e përhershme për viktimat e asaj tragjedie që kurrë nuk duhet të harrohet.
Ky rrëfim mbetet një thirrje për kujtesë historike dhe nderim për të gjithë ata që ranë rrugëve të arratisë gjatë luftës në Kosovë.
Discussion about this post