Për më shumë se një shekull, kjo ngjarje tragjike u hesht, u deformua apo u mbulua nga historiografia zyrtare. Edhe sot, shumë pak dihet për përmasat e vërteta të këtij gjenocidi, i cili mbetet plagë e hapur në kujtesën historike të Sanxhakut.
Sipas të dhënave historike, Shahoviqi i asaj kohe numëronte rreth 2 150 shtëpi, prej të cilave 73 % ishin të banuara nga shqiptarë dhe boshnjakë. Brenda pak ditësh, më 9 dhe 10 nëntor 1924, popullsia myslimane u masakrua dhe u dëbua nga forcat e armatosura malazeze, nën pretekstin e hakmarrjes për vrasjen e oficerit Boshko Boshkoviq. Shumica e burimeve të pavarura, përfshirë edhe dëshminë e Milovan Gjilas në librin ‘Bezpravna Zemlja’ (‘Vendi pa drejtësi’), vërtetojnë se sulmi ishte i planifikuar, i organizuar nga strukturat lokale të pushtetit dhe jo një akt spontan.
Raportet bashkëkohore flasin për rreth 600 deri 750 viktima, përfshirë burra, gra e fëmijë. Sipas dëshmive, myslimanët e fshatrave Shahoviq, Pavino Pole, Vranesh dhe rrethinës u pushkatuan, u dogjën të gjallë, ose u masakruan në mënyra çnjerëzore. Vetëm një numër i vogël njerëzish arriti të shpëtonte. Pas masakrës, pronat e tyre u grabitën dhe familjet e mbetura u shpërngulën në drejtim të Bosnjës, Novi Pazarit dhe Turqisë.
Në atë kohë, figura të shquara si Ferhat bej Draga, kryetar i ‘Xhemijetit’, reaguan me protesta zyrtare ndaj qeverisë në Beograd, duke kërkuar hetim të krimeve. Por shteti heshti. Asnjë autoritet nuk u vu përballë drejtësisë. Në shtypin serb të kohës, si në ‘Politika’ apo ‘Pravda’, krimi u paraqit si ‘hakmarrje’ ndaj komitëve shqiptarë, ndërsa masakra u minimizua në mënyrë të qëllimshme.
Në përshkrimin e Milovan Gjilasit, mizoria e krimit tejkalon çdo përfytyrim njerëzor: burrave myslimanë u priteshin mjekrat, u gdhendej kryqi në kokë dhe njerëzit digjeshin të gjallë brenda shtëpive të tyre. Për arsye politike, këto pjesë janë hequr nga botimi serb i librit, por janë ruajtur në versionin anglisht ‘Land Without Justice’.
Pas kësaj ngjarjeje, Shahoviqi u boshatis përfundimisht nga popullsia myslimane. Toka dhe shtëpitë e tyre u kolonizuan nga malazezët, ndërsa vendbanimi mori emrin Tomashevo. Sot, në atë fshat nuk jeton asnjë mysliman. Sipas një raporti të revistës ‘Vjesnik’ (Podgoricë, 25 janar 2005), banorët e rinj thonë se shpesh ‘ndiejnë zëra ezani gjatë natës’ — si një kujtesë shpirtërore e asaj tragjedie.
Masakra e Shahoviqit mbetet simbol i gjenocidit të heshtur ndaj shqiptarëve dhe boshnjakëve të Sanxhakut, dëshmi e vazhdimësisë së dhunës shtetërore që nisi me luftërat ballkanike të vitit 1912 dhe zgjati deri në shekullin XX. Kujtimi i saj është detyrim moral dhe shkencor për të ndriçuar një të vërtetë që për dekada u përpoqën ta fshijnë nga historia.
Discussion about this post