Hrabri glas koji je otvorio zabranjene dosijee istorije
Predgovor autorice
Ova knjiga rezultat je dugogodišnjeg nastojanja da se otvore “teška željezna vrata” koja su više od pola stoljeća skrivala istinu o ulozi Srpske pravoslavne crkve (SPC) i same Srbije tokom Drugog svjetskog rata.
Ljubica Štefan, hrvatska intelektualka jevrejskog porijekla, u djelu „Srpska pravoslavna crkva i fašizam“ donosi autentične dokumente i svjedočanstva koja bacaju svjetlo na saradnju crkvene hijerarhije s nacističkim okupatorom, na ideologiju “svetosavlja” i korijene velikosrpske ekspanzionističke politike.
Autorica naglašava da je, i nakon Drugog svjetskog rata, ta ideologija nastavila inspirisati srpsku agresiju na Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu, pod plaštom istog vjerskog nacionalizma. Citira ruskog filozofa Vladimira Solovjeva, koji je još krajem XIX vijeka upozorio da Srbi koriste pravoslavlje kao političko oružje u borbi protiv katoličkih Hrvata.
Centralna ličnost u toj ideološkoj liniji bio je episkop Nikolaj Velimirović, član Ljotićeve fašističke organizacije “Zbor” i poznati antisemita, koji je 1935. godine učio da je “Sveti Sava ostavio Srbima u amanet sveti nacionalizam, zasnovan na ljubavi prema svojoj zemlji i njenoj odbrani od tuđina”.
Taj “amanet” – piše Štefan – i danas je živ: i 1995. godine, nakon hrvatske vojne operacije “Bljesak”, Sveti sinod SPC-a i episkop Atanasije Jevtić pozivali su Srbe da “brane svoj narod ne obazirući se na granice koje je povukao Broz”.
Ljubica Štefan naziva tu kontinuitetnu nit “vjekovnom konstantom imperijalističke politike svetosavlja”.
U knjizi ona podsjeća i na savjesne i hrabre glasove iz same Srbije – poput Mirka Kovača, Boglana Bogdanovića i Srđe Popovića – koji su jasno osudili militarizaciju duha i saučesništvo crkve u ratovima i zločinima nad susjednim narodima. “Srbija je duhovna pustinja,” citira ona Popovića, “i trebat će joj jedno stoljeće da se otrijezni.”
Kroz ovo djelo autorica vraća u sjećanje i zaboravljene ličnosti srpske savjesti, kao što je Dimitrije Tucović, koji je još 1912. godine, zgrožen nad zločinima srpske vojske nad albanskim i bošnjačkim stanovništvom tokom balkanskih ratova, zavapio:
“Srbijo, kuda ćeš s njima i gdje ćeš se zaustaviti?”
Na kraju predgovora, Štefan otkriva da je prvi dio knjige napisan još 1990. godine, ali da je zbog lične sigurnosti u Beogradu morala ostati anonimna. Prvu knjigu, „Mozaik izdaje“, objavila je pod imenom novinara Tomislava Vukovića, koji je pristao da njegovo ime stoji na naslovnici radi njene zaštite.
I trilogija „Srbija i Albanci“, štampana u Ljubljani, izašla je bez imena autora – iz istog razloga.
Na taj način, Ljubica Štefan je godinama bila skriveni, ali odlučni glas koji je imao hrabrosti da govori o temama koje su u tadašnjoj Jugoslaviji bile tabu.
Zahvaljujući njenoj intelektualnoj smjelosti, po prvi put su dokumentovano razotkriveni mehanizmi saradnje Srpske pravoslavne crkve s fašističkim režimima i njen doprinos stvaranju ideologije “Velike Srbije”.
Priredila: Redakcija DardaniaPress.net
Izvor: Ljubica Štefan, Srpska pravoslavna crkva i fašizam, Zagreb, Globus, 1995.
Discussion about this post