GRUDA: OGROMNA VEĆINA BOŠNJAKA U SANDŽAKU JE ALBANSKOG PORIJEKLA

Ismet Azizi
Od 25 pročitanih prezentacija, navodimo samo neke:

1. Demografska statistika za Novi Pazar početkom XX vijeka;
2. Jeni Pazar u osmanskim izvorima do kraja XII stoljeća;
3. Zvanična statistika popisa stanovnistva u Crnoj Gori i položaj Albanaca u njoj;
4. Pokušaj Crne Gore da vjersko i nacionalno otuđi u Plavu i Gusinju;
5. Ustanak Albanaca Plava i Gusinja (1919) i dileme oko smanjenja broja ovog stanovništva;
6. Stanovništvo Jeni Pazara(Novog Pazara) tokom osmanskog perioda i poteškoće u identifikaciji njegove etničke pripadnosti u osmanskim izvorima;
7. Politika adimilacije vlasti u Crnoj Gori prema Albancima iz regije Kraje;
8. Kolonizacija galopskog kraja tokom 1876-1912.godine pravoslavnim Albancima iz Crne Gore;
9. Jugoslavija stvorena u potpunosti na panslavističkom segmentu i planu, ugrozila je egzistenciju Albanaca u Sandžaku;
10. Jezik, materijalna i duhovna kultura pešterskih Albanaca;
11. Dosije Neziri o etničkoj pripadnosti i svjedočenju sandžačkih guslara;
12. Prezimena koja ukazuju na etničko porijeklo stanovništva Sandžaka;
13. Posljedice lingvističke slavizacije albanskog stanovništva Sandžaka.

Ova i druga saopštenja, kao i brojne aktivnosti, značajno inspirišu stanovništvo i intelektualce Sandžaka da javno govore istinu. Političar, profesor i bivši poslanik, Rizah Gruda, među prvima je digao glas povodom otuđenja Albanaca u Sandžaku.
Profesor Gruda, rođen u Gusinje, školova se u Prizrenu i Prištini, cio svoj život posvetio je obrazovanju mladih. Početkom 1990-ih bavi se politikom i prvim višestranačkim parlamentom u Srbiji. Zajedno sa poslanicima preševske doline dao je veliki doprinos podizanju svesti o teškom položaju Albanaca na Kosovu.
Profesor Gruda je uvijek podržavao kulturne aktivnosti u Sandžaku, kao i na Kosovu, od osnivanja udruženja „ Kosovo za Sandžak“ do danas. Naravno, čak i na simpoziju održanom u Prištini, iako profesor Gruda nije učestvovao iz zdravstvenih razloga, pomno je pratio rad i rezultate koji su proizašli iz ovog neobičnog događaja.

Profesor Gruda se obratio rukovodstvu udruženja pismom koje objavljujemo uz očuvanje originalnosti:
„Želim da obavestim javnost da se etnogenezom stanovnika Sandžaka bavim već nekoliko decenija i evo procenta stanovništva albanskog porijekla po opštinama:

Plava i Gusinje sa 90%, Rožaje sa 95%, Tutin sa 95%, N. Pazar sa 85%, Sjenica sa 80%, Petnjica sa 60%, Bjelo Polje sa 55%. Dok u Novoj Varoši, Prijepolju, Priboju i Plevljima stanovništvo uglavnom čine Bošnjaci.
U Turskoj živi preko 10 miliona ljudi albanskog porijekla. Tokom osmanskog doba, većina paša i vezira bili su Albanci. Za vreijme vladavine Kemal-paše Ataturka, najveći procjenat oficirskog kora bio je albanskog porekla. Ministarstvo prosvjete i kulture Kosova treba da kontaktira Vladu Republike Turske, a dijaspora da osnuje udruženja koja bi otvorila kurseve za nastavu albanskog jezika, folklora itd.

U posljednjih 240 godina. Neka albanska plemena su božnjakizovana, a neka posrbljena, kao što su: Vasojevići su Kelmendi, Bjelopavlići su od Pavla Belog – Dukađina. Neki od Kuča su postali Srbi. Kolašin i Nikšić su naseljavali albanska plemena koja su bošnjakizovana i asimilovana u srpsko i crnogorsko. Etimologija Kolašina i Nikšića je albanska. Crnojevići i Bušatlije su albanska gospoda, pišu Dubrovčani.”