Nova jugoslovenska država proglašena je 1. decembra 1918. godine i službeno je nazvana “Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca” (SHS). Vladajuća dinastija je, međutim, bila srpska, a teritorija je obuhvatala i Crnu Goru, čija je država nestala, kao i dijelove Austrougarske, uključujući Sloveniju i hrvatske teritorije. Srbija je bila dominantan element, ne samo zbog svoje veličine i pobjedničke vojske, već i zato što je vladar Srbije, prestolonasljednik Aleksandar Karađorđević, proglašen kraljem nove države. Što se tiče Kosova, ono je automatski bilo uključeno u ovaj proces jer se smatralo sastavnim dijelom Kraljevine Srbije. Mnogi tadašnji komentatori i kasniji historičari prihvatili su ovu ideju kao jasnu i legitimnu činjenicu. Malcolm smatra da je istina o stvarnosti i legitimnim činjenicama drugačija. Kosovo (podrazumjeva se i Sandžak, I. A.), prema njemu, pravno nikada nije bilo ujedinjeno sa srpskom državom. Malcolm dodaje činjenicu da Srbija nikada nije međunarodno priznata sa Kosovom kao njegovim dijelom. Kada je Kosovo bilo okupirano 1912-13. godine, u Srbiji je još bio na snazi Ustav iz 1903. godine. Član 4. ovog ustava jasno kaže da nijedna promjena granica Srbije ne može važiti bez pristanka Velike narodne skupštine – a ne „obične skupštine“ ili parlamenta. Dakle, riječ je o široj skupštini koja je morala biti sazvana da bi se posebno razmotrila ustavna pitanja. Takva skupština nikada nije održana da bi se raspravljalo ili ratifikovalo proširenje granica Srbije, koje bi uključivalo Kosovo i Makedoniju. Sa srpskog gledišta, tvrdi se da, iako nije poštovan ispravan unutrašnji ustavni postupak Srbije, teritorije su ipak pripojene u skladu sa  međunarodnim pravom i zahvaljujući moći da zaključuje ugovore koje je kralj imao. Međutim, istina i činjenice pokazuju da Kosovo ni po kojem kriteriju nije pripadalo Srbiji. Štaviše, Kosovo nije pravno inkorporirano u Srbiji ni prema domaćim zakonima, ni u skladu sa međunarodnim zakonima i standardima. Formiranjem Kraljevine SHS počelo je otimanje i pustošenje imovine muslimanskih veleposjednika – „aga i begova, koja je opljačkana i zapaljena, a izvjestan broj aga i begova i njihove posluge je ubijen”. Ovu pljačku su vršili srpski seljaci (kmetovi) jer su smatrali da imaju pravo na zemlju koju su držali pod zakup radi obrađivanja. Kao što je poznato, kmetovi su bili zakupci zemlje, dok su njeni pravi vlasnici bili age i begovi. Osim u Sandžaku, na Kosovu i Makedoniji, u novoj Kraljevini su živjeli mnogobrojni muslimani. Nova južnoslavenska Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca je pokušala da se riješi nelojalnog albanskog stanovništva, koje je smatrano dezintegrativnim faktorom, te da na taj način dobije zemljište pogodno za kolonizaciju. Nizom direktnih i posrednih mjera vršeno je podstrekivanje neodlučnih muslimana na migraciju, a za tu svrhu su koriščene državne intitucije Kraljevine SHS (Jugoslavije). Odmah poslije osnivanja Kraljevine SHS, naseljavanje Kosova, Metohije i Makedonije Srbima, Crnogorcima i drugim slavenskim življem bio je prioritetni zadatak. Za mnoge srpske političare i pojedine naučnike, albansko stanovništvo uvijek je predstavljalo ozbiljan problem kojega se trebalo riješiti. U članku „Problemi naše unutrašnje kolonizacije“, koji je objavljen u časopisu Letopis Matice srpske (Novi Sad, 1925, knj. 303, sv. 3), Anton Melik navodi da su tamo „Arnauti, u nekojim predelima, dostigli apsolutnu većinu, jer čine, po našoj statistici iz godine 1920, u kosovskom okrugu 63,9%, u zvečanskom 60,5%, u prizrenskom 65,9%, a u metohijskom čak 80,8%… Glavni zadatak mora biti da razbijemo jedinstvo naseljenih Arnauta, na taj način da koloniziramo u prvom redu Kosovo polje i Metohiju…“ U doktorskoj disertaciji „Agrarna reforma i kolonizacija na Kosovu (1919-1941)“ (Priština, 1981), Milovan Obradović napominje da jedan od uzroka koji je stvarao tenziju i izazivao nezadovoljstvo Albanaca na Kosovu  je  bio  i  način  kako  je  vlast  vršila  naseljavanje  Srbima. „Velikosrpska buržoazija htela je da razbije kompaktnost albanskih sela dovođenjem  naseljenika  u  njih…  Ponosni  Albanac  nije  mogao trpeti poniženja od strane agresivnih naseljenika pa je to bio uzrok ubistava i stvaranja novih kačaka… I žandarmi su doprineli lošim odnosima između naseljenika i Albanaca. Vršeći svoju dužnost, činili su zloupotrebe, huškali naseljenike protiv Albanaca, pljačkali što im se dopadne, ubijali bez ikakvog razloga…“ Nakon što je Srbija uspostavila zaposjedničku administraciju putem vojnog i policijskog režima, izvršen je teror i genocid nad muslimanima, odnosno nad Bošnjacima i Albancima, upotrebljavajući različite forme nasilja. Po završetku Prvog svjetskog rata, 1. maja 1918. godine u Skadru je osnovan Komitet „Nacionalna odbrana Kosova“ (Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”). Program ovog komiteta je predviđao rješavanje dva glavna zadatka: obezbjeđivanje nezavisnosti i teritorijalnog integriteta albanske države i prisajedinjenje Kosova i svih okupiranih albanskih krajeva Albaniji, u jedinstvenu nacionalnu državu, kao neophodan uslov za politički, ekonomski i kulturni razvoj ujedinjenog albanskog naroda. Nadajući se, kao i ostale patriotske organizacije, da će Mirovna konferencija u Parizu riješiti i albansko pitanje, Komitetet Kosova je njoj poslao uzastopne memorandume u kojima se zahtijevao da se poštuje nezavisnost albanske države i da se isprave nepravde koje su činjene Albaniji na Londonskoj konferenciji. Komitet je u svom programu imao oslobođenje Kosova i drugih albanskih krajeva, odbranu nezavisne albanske države i njenu demokratizaciju.²⁴⁰ Do novembra 1918. godine, Komitet je djelovao u ilegali. U novembru 1918. godine, sjedište Komiteta smješteno je u Skadru. Komitet je formirao svoje grane u glavnim centrima Kosova i držao stalne veze s rukovodstvom Nacionalnog pokreta na terenu. Komitet je vođen od Hodža Kadri Prištine, sekretar je bio Bedri Pejani, dok su saradnici bili i poznati djelatnici Hasan Priština, Bajram Curi, Sali Nivica, Husni Curi, Avni Rustemi, Elez Isufi, Bećir Vokši i dr. Komitet je imao i svoj organ – list „Populli“ („Narod“).241 Gledište i stavovi lista „Populi“ u potpunosti se slažu sa stavovima i gledištama izraženim u programu i glavnim dokumentima Kosovskog komiteta, sa izuzetkom, naravno, rezervi koje treba čuvati u štampi iz taktičkih razloga. Budući da su bile organ organizacije sa albanskim nacionalnim karakterom, dotične novine zadržale su isti katrakter do kraja. Ocjenjujući njihov rad kao „izuzetno važan i vrijedan“, i sama Generalno vijeće Kosovskog komiteta je nazvalo list „Populli“ (Narod), sa pravom, „organom albanskog nacionalizma“. Osnovni program Komiteta sastojao se od tri tačke:

1. Da se protestuje ispred zemalja Antante za ujedinjenje sa nezavisnom Albanijom ko- sovskih pokrajina, koje obuhvataju Skoplje, Kumanovo, Preševo, Tetovo, Gostivar i sve gradove Kosova sa svojim teritorijama i oblastima izvan Kosova, kao što je Novi Pazar, Rožaje, Plav i Gusinje.
2. Da se protestuje pred velikim silama protiv zlodjela srpske vlade počinjenih do danas.
3. Izabrati komisiju koja će protestovati i braniti prava Kosova pred velikim silama i izvan ovih okruga: Liman Rushiti: Lëvizja kaçake dhe Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, në: Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” (përmbledhje kumtesash), red. Marenglen Verli, Tiranë, Akademia e Shkencave (2004). Tiranë. str. 93, 94.

Ozbiljnim angažiranjem, Komitet NOK uspio je da se namentne kao neosporni politički autoritet u komunikaciji s službenim strukturama, američkim i evropskim. Komitet je na argumentiran način informisao relevantne političke faktore toga vremena o stvorenom stanju prilikom ponovne okupacije albanskih krajeva od strane srpsko-crnogorskih snaga na kraju Prvog svjetskog rata. Domovinska aktivnost Komiteta “Nacionalne odbrane Kosova” organizovana je u dvije oblasti, u njenoj političkoj ili diplomatskoj posvećenosti za oslobađanje albanskih teritorija, kao prirodnih teritorija albanske države i, paralelno, u slučaju neuspjeha tih napora, u organizaciju nacionalno-oslobodilačkog pokreta. […] Sam osnivački program Komiteta, koji je zahtijevao ujedinjenje albanskih teritorija u jednu državu, protesti kod savezničkih snaga Antante protiv srpskih zločina na Kosovu, kao i formiranje delegacije koja će braniti albansko pitanje u međunarodnoj areni, najbolje svjedoče o njegovom pravednom nacionalnom karakteru i njegovoj dalekovidosti. Komitet NOK-a protivio se politici velikosrpskog genocida i imao je kao stremljenje oslobođenje i ujedinjenje albanskih krajeva. On je organizovao i vodio nacionalni pokret tokom vremena 1918-1924. godine. Pored diplomatskih nastojanja, na međunarodnom planu on je upotrebio i sva sredstva do oružane borbe protiv srbijanskog režima. Značajnu ulogu u organizaciji ovog pokreta odigrali su rukovodioci oružanih četa iz različitih krajeva Kosova, Sandžaka i Makedonije, kao što su bili patriote Azem i Šote Galica, Mehmet Konjuhi, Rame Blaca, Jusuf Mehonjić, Mula Agan Koja (Kojić) i dr. Rasprostiranje pokreta u svim albanskim krajevima činilo je da se otpor protiv velikosrpskog jarma pretvara u opšti pokret. U toku 1918- 1924. godine Nacionalni pokret, imajući određenu nacionalnu platformu i jedan razrađeni, detaljni program djelovanja, obuhvatio je skoro sve albanske okupirane krajeve. Mnogobrojne ustaničke čete sa svojim hrabrim akcijama držali su u neprestanoj panici srpsku vlast i stvorili mu određene štetu. Ovo je utjecalo da se moral drži na visokom nivou i nacionalno dostojanstvo albanskog naroda. Na mitingu održanom 7. novembra 1918. godine pojavila se legalna organizacija s predsjednikom Hodža Kadri Prištinom, koji je rukovodio opštepolitičko djelovanje Nacionalnog komiteta Kosova. Organizovanjem ustanka bili su zaduženi Hasan Priština, Bajram Curri, Bajram Gostivari,za informiranje je bio zadužen Sali Nivica, za obrazovanje Sali Djuka, Ragip Kaja Begolli, podpredsjednik i Bedri Pejani, sekretar. Komitet je uputio Konferenciji mira u Parizu memorandume na inicijativu Hasana Prištine, Bajrama Curija i dr. Od 18. januara 1919. do 21. januara 1920. godine, Komitet je Konferenciji u Versaju poslao tri predstavke, u kojima se zahtjeva da se područje bivšeg Kosovskog vilajeta, kao historijski sastavni dio Albanije, pridružuje matičnoj državi. Vlada Drača (Qeveria e Duurësit) nije se oglasila, spriječila je prisustvo na ovom forumu delegacije Kosova, sačinjenog od Hasana Prištine, Bajrama Curija i Sali Djuke. U ovakvim prilikama ovlašćuje se delegacija od predstavnika Skadra At Gjergj Fište i Mithata Frašerija da bi predstavila i zastupala i odbranila pitanje Kosova na Pariškoj mirovnoj konferenciji. U ovom smislu, isticalo se „da se treba založiti ispred velikih sila Antante i tražiti ujedinjenje krajeva Kosova (Novog Pazara, Rožaja, Plava i Gusinja) sa slobodnom Albanijom i da se protestuje ispred predstavnika Antante protiv zločina koji se čine na Kosovu i u ostalim albanskim krajevima, kao i da se traži njihovo zaustavljanje.“ O teškom stanju populacije nakon okupacije Srbije i Crne Gore, reagirao je NOK koji je uputio pismo američkom predsjedniku Wilsonu, 28. februara 1919. godine, o pitanju Plava, Gusinja i Rugove. Članovi Komiteta zamolili su predsjednika Wilsona da on svojim autoritetom utiče da se preduzimaju mjere sa spas stanovništva ovih krajeva od kriminalnih djela Srba i Crnogoraca. Samo u Skadru nalazilo se oko 5.000 izbjeglica, kojima je zaprijetilo gladoavanje.²⁴⁶. Prema jednoj statistici, koja je kasnije objavljena u Italiji, srpske trupe na Kosovu, samo u toku januara i februara 1919. godine, ubile su 640 osoba, porušile 3.873 kuće. Nacionalno-oslobodilački pokret (kačaci), organizovan i vođen od strane Komiteta „Nacionalne odbrane Kosova“, koji je u nastojanjima za ispunjavanje glavnog cilja – oslobođenje Kosova i ostalih albanskih krajeva od jugoslovenskog jarma i njihovo ujedinjenje sa albanskom državom, odlučio je da, uporedo sa diplomatskom djelatnošću, pokrene i oružanu borbu pobunjeničkih četa. Ideju ovakvog otpora Komitet Kosova je podržao nakon usvajanja „Programa pobune“, u proljeće 1919. godine, u kojem su bili postavljeni principi borbe Albanaca za slobodu, a koji su se zasnivali na temeljnim principima međunarodnog prava. Čete Kačačkog pokreta, prema tradiciji, sastavljene su bile od 20, 50, 80, 100 lica. U ovo vrijeme na Kosovu je postojalo 13 istaknutih grupa koje su djelovale do 1924. godine, dok do godine 1928, van teritorija Kosova bile su aktivne grupe Kičeva, Novog Pazara i one u Rožaju predvođene od strane Huseina Boškovića, Jusufa Mehonjića i dr. Također, istakle su se i grupe u Plavu i u Gusinju predvođene od strane Mula Agana Kojića (Koja). Pobuna je dobila velike razmjere u proljeće 1919. godine. Počela je u Plavu, a zatim se proširila na cio administrativni prostor prefektura u Vučitrnu, Lapu, Drenici, Podrimlju, Rugovi i dolini Morave, sve do Skoplja i Kumanova, gdje se spojila sa četama iz Gostivara. Čete su se svuda suprotstavljale mjerama srpske vlasti za protjerivanje Albanaca sa Kosova. Aprila-maja 1919. godine pokret je postao organizovaniji i uspio je da se pretvori u opštu pobunu, u kojoj je učestvovalo pod oružjem više od 10.000. osoba. U ove vrijeme u Sandžaku u sklopu Kačačkog pokreta djelovale su grupe Jusufa Mehonjića, Husejina Boškovića, Feriza Salkovića (Sallku)²⁵² i dr. One su djelovale na teritoriji Sandžaka i bile su u uskoj vezi sa Bajramom Currijem. Za Sandžaklije, Kačački pokret imao je oslobodilački karakter jer su ovi hrabri ljudi organizovali ustanke protiv jednog genocidnog režima, koji nesrpskom narodu nije priznao nijedno pravo. Sandžaklije, kojima je ugrožena egzistencija i koji su ustali protiv zavojevača na ovim krajevima, predvodio je Jusuf Mehonjić. Kosovski komitet je svoju najveću aktivnost razvio kada je na njegovom kormilu bio Hasan Priština. Sa područja Sandžaka dva čovjeka su bila članovi ovog komiteta. To su Jusuf Mehonjić i hodža iz Plava Mula Agan Kojić (Koja). Kao Mehonjić, i Kojić je imao organizovanu grupu svojih komita oko Plava, naročito prema Hridu i planini Bogičevici. Zadatak ove grupe je bio da obezbjeđuje Jusufu Mehonjiću i drugim sandžačkim komitama siguran prijelaz u Đakovačku Malesiju… Vezujući se organizaciono za Kosovski komitet i uljučujući svoje predstavnike u njegovo rukovodstvo, sandžačka komita obezbjeđivala je i finasirala nabavku oružja i municije. Pošto je uništena Neutralna zona Junika, koja je bila na međugraničju između Jugoslavije i Albanije, 28. juna 1923. godine, Azem Bejta je postigao sporazum sa predstavnikom Ministarstva unutrašnjih poslova Jugoslavije, Žikom Lazićem. Prema tom sporazumu, Azemu Galici je bilo dozvoljeno slobodno kretanje u tri sela: Galica, Mikušnica i Ljubovec u Drenici, te je tako stvorena slobodna zona u centru Drenice koja je bila poznata pod nazivom Mala Arbanija, i koju su kontrolisale kačačke snage Azema Galice. U ljeto 1924. godine vojni organi u Beogradu su pokrenuli akciju protiv Male Arbanije. Sam Azem Galica je teško ranjen od jedne granate. Nakon smrti Azema Galice Nacionalno-oslobodilački pokret je osjetno opao, iako je nastavljen još nekoliko narednih godina. Iako je korištena vojna sila, vlast još uvijek nije bila stabilna ni na jednoj strani Kosova. Iz tog razloga, otpor albanskog naroda od početka uspostavljanja vlasti (novembar 1918), nije slomljen. Albanski narodni pokret ne samo da se nije smanjilo, već se, naprotiv, neprestano povećavao. Ministarstvo vojske tražilo je municiju za 9.000 vojnika, koji će učestvovati u razoružanju Albanaca. Istovremeno su tražili povratak na snagu uredbe iz 1905. godine o „hajducima“. Time su mislili da će izbjeći rizik od ustanka, 2. januara, kada je donesena odluka o planu, i to sa da se počinje zimi, sa nadom da će se misliti da su organi vlasti slabi tako da će„biti iskorijenjena ideja Velike Albanije“, koja se širila svakim danom sve više. Ovaj plan odobrava se gotovo u cjelosti, osim nekih promjena gdje će razoružanje prvo započeti. “Razoružanje u okrugu Raške obuhvatilo je tri sreza sa mješovitom muslimanskom, albanskom i srpskom populacijom, na području Novog Pazara, Sjenice i Tutina. U okrugu Novog Pazara, Sjenice i Tutina izvršeno je, od 31. marta do 24. aprila 1920. godine, gdje je ukupno pronađeno 250 pušaka i različitih vojnih sredstava i naoružanja. U vezi sa ovim kaže se: 1. Prilikom razoružanja nije ubijen nijedan kačak; 2. Albanci, prilikom razoružanja nisu činili nikakav otpor; 3. Ljudskih gubitaka nije bilo. Kampanjom za razoružanje 1920. godine u Raškoj oblasti, odnosno Novopazarskoj oblasti, sakupljeno je 276 pušaka, 123 revolvera, 161 metak, 1 bomba itd. U isto virjeme sa teritorije pet okruga vojne zone Kosova prikupljeno je 5.650 različitih pušaka, 326 revolvera, 27.027 municije za pušku, 294 municije za revolver. Razoružanje 1920. godine nije bilo ni prvo ni posljednje, već se nastavilo i narednih godina. Pod maskom razoružanja, ne samo da se ratovalo protiv kačačkog pokreta, već je postojao stalni fizički i psihološki pritisak na ljude, a cilj je bio protjerati ih, preseliti iz svojih zemalja i zamijeniti slavenskim elementom.257 Nakon Prvog svjetskog rata zvaničnici lokalne jugoslavenske vlasti na Kosovu i u ostalim albanskim krajevima koji su bili u sastavu Srbije i Crne Gore, iznova su pokrenuli politiku nacionalnog tlačenja, terora i opšteg nasilja. U te ciljeve je preduzeta i takozvana „agrarna reforma“. Proglašena reforma je primjenjena od strane korumpirane administracije, spremne za duboku diskriminaciju većinskog domaćeg stanovništva. Sva ta agrarna politika, projektovana i primjenjivana uz određena nacionalistička stremljenja, dovela je do pogoršanja položaja albanskih seljaka. Prema odredbama od 25. februara 1919. godine, prvenstvo u dobijanju zemlje su imali invalidi, porodice palih u ratu, srpski vojnici i svi oni koji su „imali zasluge za jugoslavensku stvar“. Agrarna reforma je imala negativan uticaj na skoro polovinu albanskog stanovništva ili oko 62.000 porodica. Kontroverzni podaci ministra unutrašnjih djela iz perioda kulminacije kačačkog pokreta govore da je samo od 1918. do 1923. godine u Južnoj Srbiji poginulo oko 600 žandarma. Narednih godina, uz poginule i ranjene pripadnike jugoslavenskih snaga, uvodi se i nova kategorija žrtava – umrlih na dužnosti. Statistika, koju je prezentovao komandant žandarmerije general Dušan Marković, pokazuje da je u sukobima sa kačacima i komitama od 1918. do 1931. godine poginulo 736, ranjeno 399 i umrlo čak 1.405 žandarma. Za razliku od broja poginulih, koji se smanjivao i uvećavao zavisno od intenziteta gerilskih pokreta, broj umrlih je bio permanentan i iznosio je oko sto žandarma godišnje. Time je ukupan broj umrlih za 13 godina narastao na skoro 10% cjelokupnog sastava jugoslavenske žandarmerije. Ponovno osvajanje Kosova i drugih područja u jesen 1918. praćeno je ponovnim uspostavljanjem vojne uprave, koja je vršila pritisak na stanovništvo da ga prisili na iseljavanje, praveći maske preko vojnih jedinica, žandarmerije i četničkih bandi. Prema tajnim izvještajima policije Kraljevine SHS, u godinama 1920-1924, na Kosovu je ubijeno oko 2.000 rodoljuba, dok se od 1924. do 1927. godine taj broj povećao na 3.000 ljudi. Tokom 1918-1928. godine, posebno tokom zimskog perioda, kada stanovništvo nije moglo napustiti svoje domove i sela. Akcija razoružanja tokom zime 1920-1921. godine poznata je kao jedan od najkrvavijih muka u čitavom periodu 1918-1941. Izvještaj CIA o Kosovu do 1944. godine i 7. januara 1953. godine daje podatke o Albancima u bivšoj Jugoslaviji, o broju stanovnika, događajima do 1944. i dr. Prema ovom dokumentu, albanska manjina u Jugoslaviji broji oko 900.000 stanovnika, koji žive na Kosovu, Zapadnoj Makedoniji i u Crnoj Gori. U teorijskom smislu Kosovo je dio autonomne regije Republike Srbije, koja je jedna od jugoslavenskih republika. Kosovo, dodajući Metohiju, dobilo je ime Kosmet. Kosmet ima približno 750.000 stanovnika, od kojih su 85% Albanci. Izvještaj utvrđuje da je Londonska konferencija, godine 1913, odcijepila Kosovo i darivala ga Srbiji. Mnogi kosovski patrioti smješteni su u gradovima Albanije, kao u Fuš Kruji, Elbasanu, Mamurasu, Muzećeji i dr. Ovdje spadaju mnoge ličnosti katoličke crkve i plemenskih porodica. Pater Štjefen Kurti, Mikel Šala, ostali su živi bježeći u Albaniji godine 1929. U isto vrijeme, vlada Albanije poslala je oštru notu protesta u Ligu naroda, zbog ubistva Patera Štjefena Gječova. Ubistvo je opisuje u knjizi dr. Vasfi Samima, Tirana 1943.