Jonuz Kola
Shqipëri: Kriza në Kosovë mbushi Kukësin me të huaj, mundësi dhe ngazëllim.
KUKES, Shqipëri – Një profet duke shikuar këtë qytet kufitar mund ta portretizonte në këtë mënyrë: Nëse Kukësi nuk do të vinte tek Bota, atëhere Bota do të vinte në Kukës.
Gjatë Luftës së Ftohtë, i izoluar nga malet e thepisura dhe një diktaturë paranojake komuniste, Kukësi nuk i pa perëndimorët për 40 vjet rrjesht. Edhe ata pak marksist-leninistë që u lejuan të hynin në Shqipëri, gjatë atyre kohërave refuzuan të bënin udhëtimin tetë-orësh për të shkuar në veri larg kryeqytetit, Tiranës.
Gjatë dekadës tjetër q/ pasoi, qyteti me 25,000 banorë u përpoq të lidhej me shekullin e 20-të përmes linjave telefonike Wiffy dhe Antenave televizive satelitore. Por prapë priti pak vizitorë.
Kështu ishte derisa plasi lufta disa milje (kilometra) më në veri të Kukësit.
Konflikti në provincën fqinje të Kosovës ka sjellë jo vetëm një “përmbytje” te qytetit me refugjatë shqiptarë etnikë përmes pikës kufitara, por edhe migrimin e prej më shumë se 1.000 punonjësish ndihmës ndërkombëtarë, gazetarë, ushtarë dhe spiunë.
Të huajt/, nga ana tjetër, kanë sjellë gjuhë të panumërta, teknologji të reja dhe ide të reja në këtë cep të harruar të Evropës. Ata kanë krijuar një ndjenjë entuziazmi në qytet dhe një valë mundësish.
Me fjalë të tjera, është një botë krejt e re në Kukës.
“Deri më tani, ne ishim një zonë shumë e largët. Ne ishim skeptikë ndaj të huajve dhe mendonim se bota nuk na pëlqente,” tha historiani i Kukësit, Nazif Kokle, 53 vjeç. “Papritmas, ne e kemi gjetur veten në një komunitet më të madh. Besoj se kemi filluan të mendojnë ndryshe “-vazhdon ai.
Kukes i ka pritur të huajt me një përzierje kurioziteti, ngrohtësie dhe skepticizmi. Disa nga fëmijët e tijë vështrojnë pa u ndrojtur tek të sapoardhurit që i gjurmojnë me kamerat dixhitale dhe uoki-tokit e tyre te shumta sikur të vëzhgonin kafshë të rralla në kopshtin zoologjik. Të tjerët vrapojnë në rrugë duke përshëndetur egërsisht U.N. dhe kolonat e NATO-s që manovrojnë midis lopëve dhe kanalizimeve të hapura.
“Përshëndetje, si e ke emrin?” fëmijët bërtasin në anglishten e sapo mësuar. “Ciao”, përfundojnë në italisht.
Kukësi pëlqu veçanërisht italianët, të cilët ishin të huajtë e pare që morën rrugën për në veri të Shqipërisë pas rënies së komunizmit në vitin1990. Ashtu si pjesa më e madhe e vendit, në muzgun e rënies së diktaturës Kukësi nuk mbillte dhe nuk korrte, industria ishte asfiksuar dhe mungonte tërsisht ushqimi. Qyteti ishte i uritur dhe italianët u sollën misër, grurë dhe bukë.
“Njerëzit u habitën kur i panë ata,” tha Jonuz Kola, një biznesmen dhe përkthyes vendas. “[Italianët] supozohej të ishin shumë të varfër, pasi “kishin vuajtur” nën sistemin kapitalist. Ata supozohej se kishin humbur identitetin e tyre. Por ne kur pamë trupat e tyre të shëndetshëm dhe në formë e kuptuam se ne ishim të dobëtit …. Ne mendonim se ata ishin Zoti. “
Pas italianëve erdhën ata që u paraqitën si lajmëtarë të vërtetë të Zotit – misionarë të krishterë. Ata organizuan koncerte falas dhe predikuan fenë në një qytet të ngritur mbi ateizmin.
“Në fillim, njerëzit shkuan në koncerte,” tha Kola. “Por më pas ata panë se ishte e gjitha moral dhe nuk kishte para, prandaj nuk I ndoqën më tutje këto koncerte”.
Të krishterët u larguan, por arritën myslimanët. Ata blenë shtëpi, ndërtuan një xhami dhe dërguan dhjetëra fëmijë jashtë në shkollat myslimane. Por me sa duket ata patën pak më shumë sukses sesa të krishterët.
“Një nga vëllezërit e mi shkoi në Pakistan për të studiuar në një shkollë myslimane për katër vjet,” tha Kola. “Ne më pas e transferuam atë në një shkollë amerikane”.
Në fillim të viteve 1990 Inxhinierë gjermanë erdhën gjithashtu në Kukës me projekte për ujin e pijshëm. Ata zgjeruan ujësjellësin e qytetit, por jo pa marrë para të majme për punën që bënë. Ata frynë ofertat dhe faturat e falsifikuara, tha Kola, duke u treguar banorëve të Kukësit se korrupsioni ishte po aq pjesë e kapitalizmit sa edhe i sistemit të tyre të vjetër komunist.
Doli se të huajt ishin ashtu si të gjithë ne të tjerët.
“Ne filluam të shohim se ata nuk ishin perëndi, por qenie njerëzore. Ata erdhën për të fituar para,” tha Kola.
Në vitet e fundit, ky komunitet agrar (fermer) ka fituar para në dy mënyra: duke dërguar bijtë e tij jashtë vendit për të punuar dhe duke kontrabanduar benzinë gjatë embargos përtej kufirit për në Jugosllavi. Por, pa investime dhe pak shembuj për të ndjekur, ata po e mësonin biznesin me bythë. (Me shume pune)
“Njerëzit janë përpjekur të bëjnë biznes me intuitë por pa ditur rregullat,” tha Kryetari i Bashkisë së Kukësit Safet Sula. “Tani me të huajt këtu, ata po mësojnë rregullat e biznesit. Ata kanë filluar të kuptojnë se duhet të jetë fitimprurës për shitësin dhe për klientin gjithashtu. Të dy partnerët duhet të fitojnë.”
Ardhja e kaq shumë të huajve ka nënkuptuar një fluks të madh parash në ekonominë vendase. Ata janë duke marrë me qira shtëpi, duke ngrënë në restorante, duke shkëmbyer valuta dhe duke marrë shoferë, përkthyes dhe punëtorë magazinash. Sula mirëpret të ardhurat në qytetin e tijë, por tha se nuk është një bazë e vërtetë për rritjen ekonomike.
“Ne nuk mund të themi se ekonomia e këtij qyteti ka filluar të lëvizë sepse ende nuk ka investime,” tha ai. “Njerëzit kanë para, para në xhepat e tyre, por ne nuk e dimë se si do t’i përdorin ato.
Diskutim rreth këtij postimi