Pas një angazhimi maksimal të personaliteteve shqiptare qeveritare në Mal të Zi dhe Shqipëri, konkretisht të përfaqësuesve të kabinetit qeveritar, ministra e drejtor në vendimmarrje u arrit që Shkolla Fillore “Dacaj” në Malësinë e Rozhajës të restaurohet dhe të adaptohet terësisht. Ky rikonstruktim bëri që për herë të parë kjo shkollë t’i plotësoj kushtet për zhvillimin e mësimit në ambjente normale. Një rikonstruktim thelbesor në enterierin dhe eksterierin e saj gjatë kësaj vere ka bërë që shkolla të ngjajë në Institucion publik arsimor ashtu siç duhet. Klasë të ndriçuara e nuje sanitare në mbrendësin e objektit janë risi për nxënësit dhe stafin mësimor në këtë shkollë të punuar në vitet 1956 nga vet banoret e Malësisë së Rozhajës.
Më shumë se gjysëm shekulli Malësia e Rozhajës priti që shteti në të cilin jetojnë të vë dorë në këtë shkollë.
Në vin 1981 shkollës iu vu kulmi më llamarin dhe ata në munges të një ngjyre u bë pa dashje nga ndertuesi qe mbuloja të jetë më dy ngjyra kuq dhe zi, për çka edhe u akuzua si shkollë nacionaliste e mësimdhënësit nacionalist. Absurd i kohës. Pavarësisht kushteve të mjerueshme e që nuk plotësonin as të vetmin kusht për ta quajtur shkollë, mësimi u zhvillua më vështirësi por jo pa sukses. Breza të tëra këtu u arsimuan dhe u edukuan për të arritur suksese në shkollimin e mëtutjeshëm e gjithsesi të suksesshem.
Nga pavarësimi i saj nga shkollat e bashkuara ( 1990), ky institucio filloj vet të qeveriset dhe t’i mbledh forcat për egzistencë edhe pse sepaku qeverisja lokale kurr s’i shtriu dorën e ndihmës edhe pse atë e pati të mundur. U anashkalua qëllimisht dhe u shantazhua sa herë që u erdhi rasti. Mëgjithatë ajo u mbajtë gjallë nga personeli arsimor i vullnetit të mirë. Gjatë luftës së Kosovës për liri, kjo godinë shkollore u kthye në qendër strehimi kolektiv për shqiptarët e përndjekur nga Kosova, e oborri i saj u shënderrua në kamp qendrimi ku u ngriten tenda për strehim. Në pranveren e vitit 1999 këtu një numër i madh nxënësish dhe mësimdhënësish kosovar vijuan mësimin, kuptohet më nderhyrjen e Kryqit të kuq ndërkombëtar dhe në përkrahjen e mësimdhënësve të kësaj qerdheje të diturisë. Për shumë vite, pra me decenje u kërkua që shkolla të ndertohej e re apo të rekustruktojhej . Gjithmonë kërkesa binte në vesh të shurdhet qeveritar.
U desht që ta ftoj Presidentin e Republikës së Shqipërisë Z. Ilir Meten në 10 vjetorin e Manifestimit Tradicional Kulturor “Ora e Maleve” në vitin 2018 që të vinte në Rozhajë. Burri i shtetit erdhi dhe qendroj në Rozhajë dhe të nesermën erdhe në shkollë ku u prit nga drejetori i shkollës Haxhi Lajçi, stafi arsimor e nxënësit e shkollës. Presidenti solli fotografit historike të personaliteteve tona kombëtare por s’pati ku ti varte pasi që shkolla ishte e vjetruar dhe e shkatrruar. Më insistimin e tij, këshilltari i presidentit, Ambasador Flamur Gashi kërkoj nga ne që t’i shkruanim dhjetë pika momerandumi që në viziten e janarit në Mal të Zi, presidenti shqiptar kërkoj nga homologu i tij Gjukanoviq që shkolla në Dacaj të rregullohej. Gjukanoviq i premtoj dhe se premtimin filloj po atë pranverë ta realizonte. Angazhoj zyrtaret e Ministrisë së Arsimit dhe shpejt u hartua projekti për restaurimin e shkollës në terësi. Ky qe gëzim i madh për ne, por që nuk zgjati shumë dhe persona të pa identifikuar deri më tani, më 14 maj të vitit 2020, thyen dritaret e shkollës dhe i vunë zjarrin duke djegur dokumentacionin pedagogjik e shkatërruar objektin terësisht.
Për gati tri vite mësimi u zhvillua në kushte ekstreme të vështira, në amjentet e ambulancëc pran shkollës. Deri sa ishte në detyrën e Zevendes ministrit të arsimit Z. Marash Dukaj u bë presion në qeveri që shkolla në Dacaj të punohej.
Punëmarrësit nuk pranoni të punonin sepse dëmi në objekt ishte i madh nga djegëja dhe kostoja ishte më e lartë. Pas futjes së Forumit Shqiptar në qeverin e Dritan Abazoviqit dhe pjesmarrja e shqiptarëve në qeverin e re, emrimi i Z. Esmin Beqaj në pozitën e Drejtorit për Ivestime kapitale shtetrore projekti u nxor nga sirtaret e pluhurosura dhe shty përpara. Kështu që në qershor të këtij viti filloj rikonstruktimi i shkollës. Falë këtyre personaliteteve shqiptare shkolla është në fazen e fundit të përfundimit të punimeve. Më 13 shtator 2023 u bë inagurimi i shkollës se re, shiritin e këputën Dritan Abazoviq, që është kryeministri i parë që vizitoj shkollën dhe Malësin e Rozhajës dhe ministri i Arsimit Miomir Vujinoviq në prani e nxënësve, mësimdhënësve e shumë qytetarëve që kishin ardhë edhe na përendimi për t’ju bashkuar gëzimit të shqiptarëve të Malësisë së Rozhajës. Aty ishin shumë meritorët e realizimit të këtij projektin z. Esmin Beqaj drejtor i investimeve kapitale në Qeverin e Malit të Zi e Minustri i Administratës publike Z. Marash Dukaj.
Në mesin e zyrtareve qeveritar ishte edhe Nikollë Camaj, deputeti shqiptar në Parlamentin e Malit të Zi, i cili kurr nuk na u nda nga ne dhe kërkesat tona për mbijetesen e kësaj shkolle. Ai erdhi i vetmi nga shqiptaret gjatë viteve të përgjakura 1998 – 1999 në Rozhajë për të parë nga afër refugjatët kosovar dhe gjendjen e tyre, ai që nder të parët gjithmonë këtu edhe në festa por edhe kur shkolla na u dogj. Vlenë të thuhet se këtë shkollë e kanë vizituar shumë ambasador shqiptar që kanë sherbyer Malit të Zi e Kosovës. Ndër ta më duhet ta theksoj viziten e shpesht të Ambasador Flamur Gashi, Skënder Durmishi, Ridi Kurtezi Ylber Hysa e ambasador të shteteve tjera të akredituar në Mal të Zi.
Diskutim rreth këtij postimi