Arsimi
Gjatë dekadës së kaluar, sistemi arsimor i Kosovës u përball me rindërti-min e pasluftës të shkollave dhe objekteve arsimore, si dhe me zhvillimine kurrikulave dhe teksteve të reja. Mbulimi i përgjithshëm arsimor ështëpërmirësuar, por një numër i problemeve vazhdojnë të ekzistojnë mecilësinë e arsimit, duke përfshirë klasat e tejmbushura dhe mungesa emësuesve të kualifikuar dhe materialeve arsimore. Për më tepër, pabara-zitë gjinore në regjistrim në shkollë dhe nivelet e shkrim-leximit mbetenshqetësim. Ka edhe mungesë të statistikave arsimore, sepse anketat efamiljeve nuk mbulojnë arsimin (me përjashtim të nivelit të shkrim-lex-imit). Pjesa më e madhe e informacionit në këtë pjesë, pra vjen nga burime dytësore.
Fillor dhe i mesëm
Shumica dërrmuese e fëmijëve të moshës së shkollës fillore janë të regjis-truar në shkollë. Përqindjet e regjistrimit janë gati universale në mesin eshqiptarëve të Kosovës dhe komuniteteve serbe të Kosovës (97.5 dhe 99për qind respektivisht), por përqindja e regjistrimit është relativisht e ulëtnë mesin e pakicave etnike jo-serbe (p.sh., romë, ashkali, egjiptianë, turq, boshnjakë), me vetëm 77 për qind të fëmijëve të moshave ndërmjet 6 dhe14 vjeçare që janë të regjistruar në shkollë.
Femrat janë të përfaqësuara dobët në çdo nivel të arsimit, përveç uni-versitetit (Tabela 1). Pabarazia më e madhe gjinore në regjistrim ndodh
në shkollat e mesme të larta speciale dhe nivelet e arsimit të mesëm tëlartë. Me shumicën e popullsisë që jeton në zonat rurale, kjo potencialishtmund të shpjegohet me faktorë të tillë si a) kthimi i ulët i perceptuar ngaarsimimi i femrave në zonat rurale, b) vështirësi ekonomike, dhe c) dis-tanca e madhe deri në institucionet arsimore të mesme, që mund të luajënjë rol të rëndësishëm në zonat rurale
Femrat kanë gjithashtu më shumë gjasa ta braktisin shkollën fillore.Në vitin akademik 2008-2009, femrat përbënin 55 për qind të rasteve të braktisjes.
Siç tregon Tabela 2, numri i nxënësve zvogëlohet në mënyrëprogresive me çdo nivel të arsimit. Dyzet e dy për qind më pak femra dhe35 përqind më pak meshkuj janë të regjistruar në nivelin e mesëm të lartësesa në nivelin fillor.Kërkime të mëtejshme janë të nevojshme për të kuptuar arsyet pasdallimeve në mbulimin arsimor në mesin e grupeve të veçanta etnike,popullatave rurale dhe urbane, si dhe nivelit të lartë të braktisjes së shkol-lës nga ana e femrave. Kërkimet e tilla mund t’u ndihmojnë poli-tikëbërësve të zhvillojnë politika të përshtatura për të trajtuar shkaqet ekëtyre dallimeve. Për shembull, në qoftë se shumica e femrave që brakti
sin shkollën vijnë nga familje të varfra, transferet e kushtëzuara të paravemund të ndihmojnë përmirësimin e situatës. Banka Botërore do të ndër-marrë një vlerësim të thellë të arsimit që do të mbulojë këto çështje.
Arsimi universitar
Ndërmjet viteve akademike 2000-01 dhe 2009-10, numri i studentëve tëuniversitetit pothuajse është dyfishuar nga 19,060 në 37,839. Aktualishtnuk ekziston pabarazi gjinore në numrin e regjistrimeve universitare.Drejtimet më të popullarizuara janë ekonomia, juridiku, dhe arsimi, tëcilat janë zgjedhur nga 43 për qind e studentëve të Universitetit të Prishti-nës.
Ashtu si në vendet e tjera të rajonit, zgjedhja e drejtimit në Kosovëka tendencë të dallojë sipas gjinisë (Figura 1). Studentet femra janë tëtejpërfaqësuara në arsim, filologji, dhe filozofi, ndërsa të rinjtë përbëjnëmbi dy të tretat e atyre që studiojnë makineri ndërtimtari, arkitekturë,dhe inxhinieri elektrike. Meshkujt gjithashtu kanë konsiderueshëm mëshumë gjasa të diplomojnë në edukatë fizike. Faktorët prapa zgjedhjes sëdrejtimit për meshkujt dhe femrat nuk janë hulumtuar mirë, por mundtë përfshijnë perceptimet tradicionale të punëve më të përshtatshme për burrat dhe gratë, si dhe dëshirën e grave për të punuar me orar të shkur-tuar ose për të hyrë në sektorin publik, ku vendet e punës janë zakonishtmë të sigurta.
Aftësitë e shkrim-leximit dhe arritjes arsimore te të rriturit
Kosova ka bërë përparim të dukshëm në përmirësimin e aftësisë sëshkrim-leximit që nga viti 2003. Pjesa e personave (të moshës 15 vjeç dhemë të vjetër), të cilët nuk dinë të lexojnë dhe shkruajnë ka rënë nga 8 përqind në vitin 2003 në 5 për qind në vitin 2010. Analfabetizmi pothuajseështë zhdukur në mesin e atyre të moshës 15-34 vjeçare, më pak se 1 përqind prej të cilëve janë tash analfabetë (Tabela 3). Megjithatë, më shumëse një e katërta e njerëzve mbi moshën 65 vjeç nuk dinë të lexojnë dheshkruajnë, dhe kjo grup-moshë ka pabarazi gjinore të rëndë, ku 45 përqind të grave dhe 13 përqind të burrave nuk janë në gjendje të lexojnëdhe shkruajnë. Analfabetizmi është më i zakonshëm në zonat rurale, ku jeton shumica e popullsisë
Nivelet e arsimit në Kosovë janë të ulëta si për burrat ashtu edhe gratëme standardet e BE-së. Gjysma e popullsisë së moshës 15 vjeçare dhe mëtë vjetër ka nëntë vjet shkollim ose më pak, gjë që mund të kufizojëmundësitë e zhvillimit ekonomik. Gratë kanë arritje shumë më të ulëtarsimore sesa meshkujt (Tabela 4). Më pak se 6 për qind e grave dhe 12përqind e meshkujve të moshës 25-64 vjeçare kanë kualifikime të nivelitterciar (d.m.th., diplomë universitare ose më shumë). Për krahasim, nëBE, 27 përqind e femrave dhe 25 përqind e meshkujve kanë arritur këtë nivel të arsimit me kalimin e kohës. Ajo tregon tendencat e ndryshme në arritjet univer-sitare për burrat dhe gratë. Burrat më të moshuar kanë më shumë tëngjarë të kenë diplomë universitare, që mund të shpjegohet me pengesatnë sistemin arsimor gjatë luftës dhe ndoshta një prirje më të madhe të tërinjve të arsimuar për të emigruar. Numri i grave me diploma universitare, megjithatë, nuk ka ndryshuar shumë gjatë dy dekadave të fundit. Kjo është krejt e ndryshme nga situata në vendet e BE-së, ku brezat e rinj kanë tendencë të kenë nivele më të larta të arsimit dhe vajzat e reja kanë më shumë gjasa sesa djemtë e rinj që të marrin diplomë universitare”
/Korrik 2012/
Diskutim rreth këtij postimi