Autor: Elmaze Rrustemi
Hyrje
Me hemodializë rregullohet sasia e elektrolitëve në organizëm dhe aciditeti por jo funksionimi i veshkëve. Procesi i hemodializës kryhet tek çdo person me insuficiencë renale së paku tri herë në javë nga 4 deri në 5-orë (Kamber H, 2006). Veshkat janë organe çift, të vendosura në të dy anët e shtyllës kurrizore. Në brendësi të secilës veshkë, ndodhen rreth një milion struktura të vogla, të quajtura nefrone, të cilat bëjnë të mundur filtrimin e gjakut. Në rast të dëmtimit të nefroneve , vie deri tek shfaqja e sëmundjeve të veshkave. Këto dëmtime zhvillohen në mënyrë te ngadalshme dhe të fshehtë. Kjo ndikon shpesh herë për një diagnostikim të vonshëm.
Veshkat rregullojne balancën e ujit në trup dhe përbërësve tjerë kimik në gjak duke eliminuar një sërë toksinash nga trupi. Gjithashtu veshkët prodhojnë disa hormone si: renina- që ndikon në presionin arterial, eritropoetina(hormoni)- që nxitë prodhimin e qelizave të kuqe të gjakut në palcën e kockave si dhe marrin pjesë në prodhimin e formës aktive të vitamines D. Hipotensioni është i zakonshëm tek pacientët e dializës, që lidhet me molisjen, apnenë, krampet abdominale dhe të muskujve, nauze, vjellje etj,(Jeffrey B, 2006).
Çka janë veshkët?
Veshkat janë organe çift, të vendosura në të dy anët e shtyllës kurrizore. Në brendësi të secilës veshkë ndodhen rreth një milion struktura të vogla, të quajtura nefrone, e të cilat bëjnë të mundur filtrimin e gjakut. Në rast të dëmtimit të nefroneve, vie deri tek shfaqja e sëmundjeve të veshkave. Një prej këtyre sëmundjeve është edhe osteodystrofia që në të tilla raste niveli i kalciumit dhe fosforit nuk është në nivelin e normales (Medicine.net, 2016). Këto dëmtime zhvillohen në mënyrë të ngadalshme dhe të fshehtë. Kjo ndikon shpesh herë për një diagnostikim të vonshëm.
Pacientët e dializës kanë nivel të shtuar të koncentrimit të fosfateve dhe uresë në serum, që sjellin dhimbjet e nyjeve dhe eshtrave, gjë që këtë nuk e sjell deficiti mineral i eshtrave (Grzegorzeëska A, 2007).
Problemet më të shpeshta tek pacientët në hemodializë
Problemet dhe diskomfortet janë të shumta tek pacientët që i nënshtrohen dializës, që vijnë si pasojë e sëmundjes dhe si pasojë e shqetësimit për të jetuar të lidhur me aparaturë, limitimi social, fizik etj. Psikologët do të kishin ndihmuar shumë në mënyrë që ata më lehtë t’i adaptohen stilit të ri të jetës duke minimizuar mundësinë e depresionit të rëndë. Depresioni edhe më shumë do e komplikonte gjendjen e tyre (Peter L, 2008).
Dhembjet e kokës në të shumtën e rasteve paraqiten si pasojë e çrregullimeve të tensionit arterial të gjakut, nga anemia, nga gjendjet traumatike, çrregullimet e funksionit të zemrës dhe enëve periferike të gjakut, embolia ajrore etj.
Hipotensioni mund të ndodh edhe si pasojë e pakujdesisë së aplikimit të barnave për hipertension, rritja e temperatures së dializatorit, disa sëmundje si angina pektoris, aritmitë, problemet e tjera vaskulare etj. Hypotensioni është i zakonshëm te këta pacientë, e që lidhet me diskomfortet siq janë: molisja, krampet e muskujve etj (Jefrey B, 2016). Gjithashtu në këtë mund të ndikojnë edhe reaksionet alergjike, pesha trupore jo ideale etj. Pacienti ndien plogështi, nauze, dhimbje në gjoks me frymëzënie etj. Këtë e dëshmon studimi i vitit 2012 ku shpesh herë nga molisja mund të ketë pasoja në gjumë, apne dhe frymëzënie, jo nga gabimet teknike, por nga vetë gjendja e pacientit dhe shëndeti i tij (Ann H, 2012).
Qëllimi i punimit: Qëllimi esencial apo kryesor i këtij punimi ishte ai për të identifikuar se cilat janë diskomfortet më të shpeshta të pacientëve në hemodializë, faktori trashëgues dhe si është gjendja e tyre emocionale.
Metodologjia: Gjatë realizimit të punimit ishte shqyrtimi i literaturës bashkëkohore në ofrimin e kujdesit infermieror, pra në këtë studim është përdorur një pyetësor i ndarë në 3 pjesë. Pjesa e parë e përbërë prej gjashtë pyetjeve ku përshkruan mostrat e studimit. Pjesa e dytë e pyetësorit përbëhet prej pyetjeve që jepin të dhëna për diskonfortet, mundësin e paraqitjes së sëmundjes në bazë të trashëgimisë si dhe mbi gjendjen emocionale dhe shpresat e këtyre pacientëve.
Rezultatet:
Pjesa më e madhe e ishin 40-59 vite apo në përqindje 39%, 35% i takonin grupëmoshes 60-69vite, 24% mbi moshen 70vjeqar, si dhe 2% e tyre i takonin moshes prej 25-39 vjeqare.
Graf. nr.1. Mosha e pacientëve në dializë sipas grupëmoshave
Sa është kohëzgjatja apo sa kohë kanë në dializë, kemi këto të dhëna: më së shumti kemi pacientë që në dializë janë prej 2-9 vite apo 67%, pastaj prej 10-19 vite janë 13% të pacientëve, vetëm 2%, kanë deklaruar se janë në dializë prej 20-29 vite, dhe më pak se një vit ishin 18% e tyre.
Graf.nr. 2. Koha sa vite kan kaluar pacientët në dializë
Gjinia femërore dominon, me 58%, ndërsa të gjinia mashkullore me 42%.
Graf. nr.3 Gjinia e pjesëmarrësve
Nga të dhënat e studimit është treguar se dominonin ata me shkollim fillor me 52%, me shkollim të mesëm 39%, ndërsa vetëm 9% , janë deklaruar se kanë të përfunduar shkollim universitar.
Graf. nr. 4. Niveli i shkollimit të pacientëve të dializës
Një pyetje që është dashur të deklarohen pacientët e dializës ka qenë ajo se a vuan edhe ndonjë anëtar i familjes së tyre nga veshkat, dhe përgjigjet e tyre janë: 81% janë deklaruar se nuk kanë ndonjë anëtar të familjes të sëmurë nga veshkat, dhe vetëm 19% e tyre janë deklaruar se kanë anëtar të familjes me problem në veshka.
Graf.nr 5. Problemet me veshka të anëtarëve të familjes së ngushtë të pacientëve të dializës.
Për pyetjen se gjatë javës së fundit këta pjesëmarrës a kishin këmbë të enjtura ata u deklaruan me sa vijon: 26 apo 49% nuk kishin aspak probleme me entëje të këmbëve, 9 të tjerë apo 17% kishin pak probleme me këtë, 13 apo 25% deri diku kishin probleme me enjëtje të këmbëve, shumë që kishin probleme me enjëtje të këmbëve ishin 5 apo 9%, si dhe asnjë nga ata nuk është deklaruar që ka pasur enjëtje të këmbëve gjatë javës së fundit.
Graf.nr. 6 Enjëtja e këmbëve te pacientët e dializës gjatë javës së fundit
Ndërsa në pyetjen se gjatë javës së fundit këta pjesëmarrës a kishin frymëzënie ata u deklaruan me sa vijon: 27 apo 49% nuk kishin aspak probleme me frymëzënie, 9 të tjerë apo 17% kishin pak frymëzënie, 10 apo 19% deri diku kishin frymëzënie, shumë që kishin probleme me frymëzënie ishin 8 apo 15%, si dhe asnjë nga ata nuk është deklaruar që ka pasur së tepërmi frymëzënie gjatë javës së fundit.
Graf. nr. 7 Frymëzënia te pacientët e dializës gjatë javës së fundit
Diskutimi i rezultateve: Të dhënat e dala nga hulumtimi pasqyrojnë diskomfortet më të shpeshta të pacientëve në hemodializë. Përmes këtij studimi kemi arritur deri tek disa të dhëna të rëndësishme që treguan pjesëmarrësit gjatë plotësimit të pyetësorëve. Nga të dhënat demografike vërejmë se përafësisht të dy gjinitë janë të prekura nga kjo, ngase kemi të gjinisë femrore 58%, ndërsa të gjinisë mashkullore i kemi 42%, e që korespondon me të gjitha studimet duke treguar se gjinia nuk është faktor determinant. Me nivel të shkollimit dominojnë ata fillor me 52%, ndërsa me edukim superior ishin vetëm 9% e tyre. Në studimin është treguar se dominante ishte grup mosha nga 40-59 vite apo në përqindje 39% dhe 35% i takonin moshes 60-69 vjeqare,
Faktori trashëgues në studimin tonë e vërtetoi faktin se ka rol në paraqitjen e insuficiencës renale ku 20% e respondentëve janë përgjigjur se kanë anëtar të familjes me probleme në veshkë apo janë dhe ishin pacientë të hemodializës.
Konkluzione: Pra, nga analizimi i rezultateve të hulumtimit kemi paraqitur disa të dhëna të rëndësishme si përfundime e që janë me sa vijon :
- Vetëm 1 e 3-ta e tye apo 34% e pjesëmarrësve të këtij studimi kanë dhënë pëgjigje se nuk kanë pasur dhimbje eshtrash, nyjesh dhe muskujsh javën e fundit para intevistës.
- Diku 36 deri në 38% nuk kanë pasur probleme me përqëndrim dhe kokëdhimbje javën e fundit para intervistës.
- Vetëm 32%, nuk kanë pasur kruarje, shqetësim në gjumë, dhe shtangim e dhimbje të këmbëve.
- Nga 19% deri në 24% nuk ishin të merakosur, të irrituar apo të nervozuar, vështirësi në gjumë, mungesë energjie dhe këmbë kërcimtare.
- 39% deri në 43% nuk kan ndjerë fare ankth, nauze, mundim, oreks të dobët dhe gojë të thatë.
- 47-49 % nuk kan pasur lëkurë të thatë, këmbë të enjtura apo marramendje.
- 66-76 % nuk kan pasur opstipacion, diare dhe të vjellura.
- 50-60 % nuk kan pasur dhimbje gjoksi, frymëzënie dhe kollitje.
- Ndërsa interesimi i dobët për dashuri dhe nxitje të vështirësuar seksuale nuk kishin 10 deri në 11%.
Rekomadime: Nga të dhënat e këtij studimi, e bazuar tek rezultatet dhe përfundimet mund të nxjerrim edhe disa rekomandime si:
- Punimet hulumtuese që janë bërë dhe bëhen dita ditës janë duke ndikuar pozitivisht që të identifikohen diskomfortet më të shpeshta që kane këta pacientë.
- Gjithashtu edhe për të identifikuar ndikimin e dializës në jetën sociale dhe emocionale të këtyre pacientëve.
- Familjarët të cilët kanë ndonjë anëtar në dializë, duhet të kenë kontrolla rutinë, ngase edhe faktori gjenetik apo ai trashëgues nuk është i përjashtuar në paraqitjen e këtij problemi.
- Këtyre pacientëve duhet t’ iu sigurohet edhe Psikiatri, Psikologu apo edhe punëtori tjetër social që të komunikoj me ta dhe të lehtësoj gjendjen emocionale të tyre.
- Këta pacientë duhet inkurajuar për jetën duke ngjallaur shpresat, duke përmirësuar gjendjen neurotike të tyre si dhe duke tentuar tek ata për një ushqyeshmëri të rregullt dhe sipas porosisë së dietologut.
Referencat:
Barbara,G., at all , (1982),Clinical Features of Pruritus Among Patients Undergoing Maintenance Hemodialysis, March 1, 1982, Vol 118, No. 3 , http://archderm.jamanetwork.com/issue.aspx?journalid=68&issueid=14325 last rewied 01.07.2016
Berns,J., S. (2016). Patient information: Hemodialysis (Beyond the Basics), http://www.uptodate.com/contents/hemodialysis-beyond-the-basics?source=related_link This topic last updated: Jan 28, 2016.
Clase, C.M., Ki, V., and Holden, R.M., (2013).Water-Soluble Vitamins in People with Low Glomerular Filtration Rate or On Dialysis: A Review, Published online 2013 Jul 17. doi: 10.1111/di.12099, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4285924/
Francesco L , Denis Fouque at all, Nutritional status in dialysis patients: a European consensus, Oxford Journals Medicine & Health Nephrology Dialysis Transplantation Volume 17, Issue 4 Pp. 563-572. Maj, 2016 http://ndt.oxfordjournals.org/content/17/4.toc
Grzegorzewska, A., Młot-Michalska, M., (2007).Bone pain in dialysis patients is not associated with bone mineral density but with serum concentration of small uremic toxins. Vol. 52· 2007 Marrë nga: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18217423 Adv Med Sci. 2007;52:228-3
Horigan, A., at all,(2012). Dialysis and Fatigue: Implications for Nurses – A Case Study Analysis, Medsurg Nurs. 2012 May-Jun; 21(3): 158–175., http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3414425/
Joksović, Z., O. (2012). Kamen u bubregu stiže bez najave.Marrë nga : http://www.novosti.rs/vesti/zivot_+.304.html:365223
Kamberi.H.,(2005). Ç’është hemodializa. Shtëpia botuese,”Hipokrati,, .2005.
Kaushik, A., at all,(2013). Oral and salivary changes among renal patients undergoing hemodialysis: A cross-sectional study, Indian J Nephrol. 2013 Mar-Apr; 23(2): 125–129. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3658290 /
Kim H, Lim H, Choue R. A Better Diet Quality is Attributable to Adequate Energy Intake in Hemodialysis Patients. Clin Nutr Res. 2015 Jan;4(1):46-55. http://dx.doi.org/10.7762/cnr.2015.4.1.46
Lok, P., (2008). Stressors, coping mechanisms and quality of life among dialysis patients in Australia Journal of Advanced Nursing > Vol 23 Issue 5 > 2008, PubMED
Muqaj, B., (2010). Roli i infermieres ne edukimin e pacienteve te hemodializes rreth ushqyeshmerise se rregullt dhe dietes ,,Infermieria Kosovare” ,Nr.1/2010 Qershor f.10
Narayan,M.,C., (2010). Cultures Effects on pain assessment and management, AJN, Aprill 2010-volume 110-issue 4
Walters, A., Hickey, K. at all, (1996). A questionnaire study of 138 patients with restless legs syndrome, NEUROLOGY 1996;46: 92-95
Web faqet:
Clin Nutr Res. 2015 Jan; 4(1): 46–55. Published online 2015 Jan 23. doi: 10.7762/cnr.2015.4.1.46. Koreja Jugut
Diatary guidelines forAdults starting on hemodialisis – http:///www.kidney.org/atoz/content/dietary_hemodialisis.cfm
Diskutim rreth këtij postimi