Akademik Zymer Neziri është përzgjedhur anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave, Humanistikës dhe Letërsisë (Akademia Europaea)

Fitim Veliu

Epikologu, studiuesi, teoricieni dhe kritiku letrar shqiptar Zymer Neziri, është përzgjedhur anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave, Humanistikës dhe Letërsisë (Akademia Europaea). Në këtë Akademi janë 88 fitues të Ҫmimit Nobel. Ky institucion shkencor ka një rol thelbësor dhe vendimmarrës në fushën e arsimit, shkencës, letërsisë, inovacionit në zhvillimin e shkencës evropiane. Academia Europaea (e formuar në vitin 1988) është akademi pan-evropiane e shkencës, e shkencave humane dhe e letrave, me një anëtarësim prej mbi 5500 studiuesish të shquar nga Evropa dhe vendet e ndryshme të botës, ndër ta janë 88 nobelistë. Ishte studiuesja Lea Ypi, e tash edhe Zymer Neziri, pra dy studiues shqiptarë në këtë akademi me famë botërore.

Neziri është anëtari i parë shqiptar në këtë Akademi, i cili përfaqëson folklorin, etnologjinë, epikologjinë dhe letërsinë shqiptare.

Biografia

Zymer U. Neziri, këshilltar shkencor dhe profesor i folkloristikës, u lind më 6 nëntor 1946, në Siparant (Zahaq) të Pejës, Kosovë. Ai është mbledhës dhe studiues i këngëve epike legjendare shqiptare, të njohura si Eposi i Kreshnikëve. Fokusi i tij kryesor akademik është trashëgimia kulturore.

Sfondi personal dhe arsimor

Z. U. Neziri e ka prejardhjen nga një familje e fshatit Shtupeq i Vogël, krahina e Rugovës.

Shkollën fillore e kreu në vendlindje, Siparant (Zahaq), dhe në Pejë, në vitin 1960. Edhe shkollën e mesme, gjimnazin, e kreu në Pejë, në vitin 1964, kurse shkollën normale në Prishtinë, në vitin 1966.

Studimet e larta i kreu në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe në Shkollën e Lartë Pedagogjike në Prizren (1969) dhe pak më vonë kreu edhe studimet e shkallës së dytë në të njëjtën fushë në Fakultetin Filozofik të Prishtinës (1971).

Nga viti 1972 deri në vitin 1974 ndoqi studimet e shkallës së tretë në Degën e Letërsisë në Fakultetin Filozofik të Prishtinës. Aty mbrojti magjistraturën në vitin 1979. Teza e tij ishte “Figura e krahasimit në këngët tona lirike të dashurisë”, e drejtuar nga akademik prof. dr. Rexhep Qosja.

Pas shumë vitesh pengesa politike, mbrojti disertacionin e doktoratës “Poezia legjendare e Rugovës”, në Fakultetin Filozofik të Prishtinës, në vitin 1995, me mentor akademikun prof. dr. Rexhep Qosja.

Karriera akademike dhe profesionale

Pas shpërbërjes së Federatës jugosllave, ai u lejua të kthehet në Institutin Albanologjik, në qershor 1992, duke rimarrë postin e mëparshëm si asistent shkencor (1971-1973) pas 19 vjetësh.

Nga viti 1996 deri në vitin 2003 ka shërbyer si udhëheqës i Departamentit të Folklorit dhe ka qenë anëtar i Këshillit Drejtues të Institutit Albanologjik të Prishtinës (IAP).

Nga viti 2006 deri në vitin 2013, ka qenë anëtar i redaksisë së revistës Gjurmime albanologjike, Folklor dhe Etnologji, ku më parë kishte shërbyer si sekretar shkencor nga viti 1972 deri në vitin 1973.

Ka mbajtur këto tituj akademikë: bashkëpunëtor shkencor /asistent profesor (1996), bashkëpunëtor i lartë shkencor/ profesor i asociuar (2000), si dhe këshilltar shkencor/profesor i rregullt (që nga viti 2003).

Mbledhja dhe kërkimi folklorik

Që nga viti 1967, ai është aktivisht në mbledhjen e folklorit, me kontributet e tij të botuara në vëllime të shumta të IAP-it. Fokusi i tij kryesor kanë qenë këngët epike historike dhe legjendare.

Ndërmjet viteve 1979 dhe 1988, ai mblodhi dhe regjistroi poezi epike legjendare në rajonin e Rugovës. Ai e vetëfinancoi këtë projekt, duke mbledhur 15 vëllime materiale, me mbi 100 000 vargje, që është një nga koleksionet më të mëdha arkivore të këngëve të Eposit të Kreshnikëve të fundit të shekullit të kaluar. Prej tyre janë botuar vetëm tre vëllime.

Ai drejtoi një projekt të dytë (2012-2016), duke regjistruar edhe 15 vëllime shtesë të këngëve të Eposit të Kreshnikëve nga pesë vende të Ballkanit, ku jetojnë shqiptarët: Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi dhe Serbia. Ky projekt u financua nga Ministria e Arsimit (MASHT) dhe kishte për qëllim sigurimin e dëshmive për dosjen e UNESCO-s për Eposin e Kreshnikëve. Koleksioni, i përbërë nga mbi 100 000 vargje, është i arkivuar edhe në Ministrinë e Arsimit në Prishtinë dhe në Arkivin e Qendrës së Studimeve Albanoogjike (QSA) në Tiranë.

Kërkime në arkiva ndërkombëtare

Krahas kryerjes së një kërkimi të gjerë në arkivat e Tiranës, ka kryer vizita studimore në SHBA dhe Austri:

Universiteti i Harvardit (shtator-tetor 2002 & shkurt 2007): Atje hulumtoi koleksionin e profesorit amerikan Milman Parry, i cili regjistroi këngë epike gojore shqiptare në vitet 1934-1935 në veri të Kosovës, Sanxhaku i Pazarit. Ai shqyrtoi gjithashtu koleksionin e ndihmësit të Parry-t, Albert Lord, i cili regjistroi rreh 20 000 vargje të Eposit të Kreshnikëve në Shqipërinë e Veriut, në vitin 1937.

Vjenë (nëntor 2005): Si bursist i Ministrisë Federale Austriake të Arsimit, të Shkencës dhe të Kulturës, ai hulumtoi dorëshkrimet folklorike shqiptare të Maximilian Lambertz-it në Akademinë Austriake të Shkencave dhe në Bibliotekën Federale Austriake.

Projektet dhe publikimet ndërkombëtare

Ai bashkëdrejtoi një projekt ndërkombëtar në Harvard (2002) për përgatitjen e këngëve epike shqiptare të mbledhura nga Albert Lord, së bashku me profesorët David Elmer (Harvard), Nicola Scaldaferri (Universiteti i Milanos) dhe John Kosti (Universiteti i Teksasit në Austin).

Kontribues në antologjinë Ëild Songs, Sëeet Songs: The Albanian Epic in the Collections of Milman Parry and Albert B. Lord (Universiteti i Harvardit, 2021, ISBN 978-0-674-27133-3).

Pozicionet aktuale dhe të mëparshme, disa sosh:

Udhëheqës: Dega e Folklorit e Institutit Albanologjik të Prishtinës, 1996-2003.

Anëtar: Këshilli Drejtues i Institutit Albanologjik të Prishtinës, 1996-2003.

Anëtar: Senati i Universitetit të Prishtinës, 1997-2001.

Anëtar: Këshilli i Kosovës për Trashëgimi Kulturore, 2009-2012.

Udhëheqës: Komisioni i Kosovës për përgatitjen e propozimit për Eposin e Kreshnikëve për UNESCO, 2010-2012.

Çmime dhe mirënjohje

Në vitin 2009 është fitues i çmimit Pjeter Bogdani (2009), për tekst shkencor, nga Lidhja e Shkrimtarëve të Kosovës, për veprën Studime të Folklorit, II, Prishtinë.

Në vitin 2012 është fitues i Medaljes së Artë, për punë kërkimore-shkencore, nga Instituti Biografik Amerikan, Karolina e Veriut, SHBA.

Në vitin 2014 është nderuar si Qytetar Nderi i Bajram Currit për kontributin e tij në përpjekjet kulturore dhe akademike.

Në vitin 2016 ka qenë fitues i çmimit ndërkombëtar Mendim Special, nga Europa Nostra, për punë kërkimore-shkencore, Madrid, Spanjë.