Në Sanxhak jetojnë shumë popuj. Popullsia është e përzier. Ai i përket religjioneve të ndryshme dhe popujve të ndryshme. Sanxhaku është një komunitet multietnik i serbëve, boshnjakëve, myslimanëve, shqiptarëve, romëve, turqve dhe popujve të tjerë.
Popullsia myslimane, si në qytete dhe fshatra, në kazatë e Plevlës, Prijepolës, Novo Varoshit, dhe madje edhe Vraneshit kishte një lloj krejtësisht të myslimanëve bosnianë dhe hercegovas, ndërsa në kazatë e tjera, Sjenicës, Pazarit dhe Mitrovicës, popullsia ishte gjithnjë e më shumë nën ndikimin arnautllukut (shqiptarëve) të Kosovës.[1] Shqiptarët u vendosën në disa fshatra të Sanxhakut. Formuan familjet e tyre dhe u lidhën familjarisht me popullatën lokale[2].
Në fillim të shekullit të 20-të, arbanasët ose shqiptarët u ngulitën në disa fshatra të Rrafshnaltës së Peshterit dhe viset tjera të Sanxhakut. Ata posedonin katër zona të mëdha: zona e parë shtrihej përgjatë Sharrit dhe Karadakut në veri deri në Bujanovc në kufirin serb; një tjetër zonë shqiptare kompakte shtrihej nga Bujanovc përgjatë kufirit serb përtej Kopaonikut deri në fshatin Kovçice; dhe zona e katërt drejtohej nga malet veriore shqiptare në drejtim të Kopaonikut, e ndërprerë vetëm nga një zonë e ngushtë serbe afër Mitrovicës, qëllimi i së cilës ishte të ndante serbët e Kosovës dhe Dukagjinit nga zona serbe e Sanxhakut të Novi Pazarit[3].
Shqiptarët emigruan në rajonet veriore gjatë shekullit të 18-të[4]. Ata u vendosën në Dukagjin, Kosovë, Maqedoni, Sanxhak dhe pjesë të tjera. Ata lëviznin atje ku natyra u siguronte më shumë mjete jetese drejt luginave pjellore të Serbisë së Vjetër dhe Maqedonisë[5].
Në Sanxhak, ekzistonte një krahinë shqiptare në perëndim të qytetit Novi Pazarit. Kjo ishte oaza shqiptare. Krahina e Peshterit dhe pjesët e sipërme të lumit Ibër përbënin zonën më të madhe shqiptare në Sanxhak, e cila u zgjerua në veri dhe jug, me synimin për të krijuar një bedem (mur) ekskluzivisht mysliman mes kufirit të Malit të Zi dhe Serbisë[6].
Shqiptarët në Sanxhak janë kryesisht nga fiset Malisori ( e Malësisë) dhe Mirditës, nga Luma, Anadrini, Drenica dhe rajoni i Prizrenit[7]. Sipas besimit fetar, shqiptarët në Sanxhak janë kryesisht të besimit Islam. Shqiptarët u ngulitën në Sanxhak pasi kishin populluar Dukagjinin, Anadrinin. Opojën, Gorën Lumën dhe trevën e Dibrës në gjysmën e dytë të shekullit të 17-të[8]. Shqiptarët jetonin në krahinën e Sanxhakut edhe gjatë Kryengritjes së Parë dhe të Dytë Serbe në fillim të shekullit të 19-të.[9]
Pjesë nga libri i autorit: Doc. dr Hivzo Gološ: Sandžak u političkom i društveno-ekonomskom zivotu Jugoslavije (1918-1941) Novi Pazar 2009 fq. 79 Kapitulli 4. Popullsia
Referenca
- [1] Ivan Kosančić: Novo-Pazarski sandžak, Po aty fq.. 21.
- [2] Ivan Kosančić: Novo-Pazarski sandžak, po aty fq 21. Sandžak u politiĉkom i društveno-ekonomskom
- [3] Dr Jevto Dedijer: Stara Srbija – Geografska i etnografska slika, Beograd 1912. fq. 25; O albanskom stanovništvu u Sandžaku i široj okolini vidi, Jovan N. Tomić: O Arnautima u Staroj Srbiji i Sandţaku, (Treće izdanje), Priština 1995.
- [4] Dr Asllan Puška: Albanija, Zagreb 1978. fq. 31.
- [5] Dimitrije Tucović: Izabrani spisi, knj. 2, Prosveta, Beograd 1950. fq. 58
- [6] Po aty, fq. 26.; Opširnije o stanovništvu Peštera vidi, Ejup Mušović: Pešter i njegovo stanovništvo u prošlosti, „Glasnik Etnografskog instituta SANU―, knj. 29, Beograd,fq. 63-85; po aty: Stanovništvo tutinskog i sjeniĉkog kraja, „Filozofski fakultet,
- [7] Dimitrije Tucović: Izabrani spisi, Po aty, fq. 28.
- [8] Rista T. Nikolić: Širenje Arnauta u srpske zemlje, Beograd, 1938. str. 5. –Me shqiptarët më gjersësisht në Kosovë dhe Sanxhak është marr Jov. N. Tomić: O Arnautima i StarojSrbiji i Sandţaku, Beograd 1913.fq. 40-42.
- [9] Dr Ali Hadri: Istorija albanskog naroda, Priština 1966. str. 46.
Diskutim rreth këtij postimi