Vendi i origjinës së banorëve të fshatit Shkrijele (shq. Shkreli), të cilët i përkasin fisit të famshëm – Shkreli, është vendbanimi Shkreli në krahinën e Malësisë, në Shqipëri, i cili ndodhet në zonën kufitare me Malin e Zi. Fjala shqipe “malësija” ka kuptimin “Mali i Zi”. Shkreli është fis shumë i vjetër shqiptar dhe janë përmendur që në vitin 1416. (Milan Šuflaj, Srbi i Arbanasi, Ganeša, Beograd, 2012. god. str 60.) Së bashku me Kastrati, ata ishin fqinjë të Klementëve, kështu që disa, si ata që vendosën Rugovën, u identifikuan me Klementët. (M Bajraktarevic, Rugova, sur 176.)
Nga vendi i origjinës së tyre – Malësia, Shkrelajt u shpërngulën në drejtim të Rugovës, ku u vendosën dhe themeluan vendbanimin Shkreli. Ata sot janë shumë të shumtë në Rugovë. Ata filluan të vijnë në Sanxhakun e Novi Pazarit gjatë shpërnguljes së Kelemendasve në vitin 1700 dhe vazhduan të vijnë më vonë, veçanërisht nga Rugova. Kjo është arsyeja pse Shrelët në Boroshticë në Peshter njihen edhe si Rugovas.
Më së shumti banorë të fisit Shkrei janë në Peshter, por ka edhe në fshatrat Bihorit: Javorov, Murovc, Dashça Rijeka. Ka aq shumë të tillë në Sanxhak, saqë sipas disa studiuesve, legjenda e cituar nga Dr. M. Lutovac, thuhet se janë se janë pasardhës të dy vëllezërve.
Sipas kujtimeve të vetë banorëve të Shkrelas, si dhe shumë burimeve të shkruara, ata kanë ardhur në këto zona si pjesëtarët fesë katolikë, por me kalimin e kohës të gjithë janë konvertuar në Islam. Sot, Shkrelasit, veçanërisht ata që u vendosën në fshatrat e Bihorit, kanë humbur prej kohësh karakteristikat e tyre origjinale etnike dhe sot e identifikojnë veten si boshnjakë. Ata kanë ruajtur kryesisht zakonet, gjuhën dhe zakonet e tyre. Shumë shkrelas në Peshterin e epërm (Boroshticë, Gradac) flasin shqip edhe sot.
Shrelasën u vendosën gjithashtu në Peshterin e poshtëm, ku formuan fshatin Shkrel, i cili është objekt i hulumtimit tonë. Shkreli përfshin fshatrat: Brnishevë, Moranë, Milanoviq, Namga, Noqaje, Creshnje, Lluka, Demiroviq, Kleçanka. Deri vonë, kongregacioni i Shrijel përfshinte gjithashtu fshatrat Potreb (të tre pjesët) dhe Dobri Dub (Tutiqi). Këta shkrelas sot në masë të madhe identifikohen dhe deklarohen si boshnjakë. Shkreli është 14 km nga N.Pazar, 18 km nga Tutin dhe 9,5 km nga Delimegja.
—————-
Postojbina stavnovnika sela Škrijelja, koji pripadaju poznatom plemenu – Škrijelja ili Škrelja, jeste mjesto Škrelja u pokrajini Malesiji, u Albaniji, koja se nalazi u pograničnom dijelu prema Crnoj Gori. Inače albanska riječ „malesija” u prijevodu znači „crna gora”. Škrijelji su veoma staro albansko pleme i pominju se još 1416. godine. (Milan Šuflaj, Srbi i Arbanasi, Ganeša, Beograd, 2012. god. str 60.) Zajedno s Kastratíma bili su susjedi Klimenata pa su se neki, kao što su oni koji su naselili Rugovu, poistov- jećivali sa Klimentima.(M Bajraktarevic, Rugova, sur 176.
Iz svoje postojbine – Malesije, Škrijelji su se pokrenuli prema Rugovi tamo se nastanili i osnovali naselje Škrelje. Oni su danas u Rugovi vrlo broj- ni. Prema Novopazarskom Sandžaku počeli su da dolaze u vrijeme seobe Klimenata 1700. godine, a i kasnije su dolazili, naročito iz Rugove. Zbog toga su Škrijelji u Boroštící na Pešteri poznati još i kao Rugovci.
Najviše Škrijelja je na Pešteri, a ima ih u bihorskim selima: Javorova, Murovac, Dašča Rijeka. Njih ima toliko u Sandžaku da je prema nekim istra- živačima neprihvatljiva legenda koju navodi dr. M. Lutovac da su oni potom- ci dva doseljena brata.
Prema pamćenju samih Škrijeljana kao i prema mnogim pisanim izvorima oni su u ove krajeve došli kao katolici ali su tokom vremena svi islamizirani. Danas Škrijelji, naročito oni koji su naselili bihorska sela odav- no su izgubili izvorna etnička obilježja i danas se identifikuju kao Bošnjaci. U najvećoj mjeri su očuvali svoje običaje, jezik i navike. Mnogi Škrijelji na Gornjoj Pešteri (Boroštica, Gradac) i danas govore albanski.
Škrijelji su se naselili i na Donjoj Pešteri, gdje su formirali selo Škri- jelje, koje je i tema ovoga našeg istraživanja. Škrijelje obuhvata zaseoke: Brniševo, Morani, Milanoviće, Namga, Noćaje, Crešnje, Luke, Demiroviće, Klječanka. Škrijeljski džemat je do skoro obuhvatao još i sela: Potreb (sva tri dijela), i Dobri Dub (Tutiće). Ovi Škrijelji se danas ogromnom većinom iden- tifikuju i izjašnjavaju kao Bošnjaci. Škrijelje je udaljeno od: N.Pazara 14 km, od Tutina 18, i od Delimeda 9,5 km.
(Marr nga libri Škrijelje, autort Muzafer Hadžić)
Discussion about this post