Piše: Dr. Harun Crnovršanin

Poštovani čitaoci, ovaj tekst ima za cilj da potakne naše sandžačke slikare i umjetnike da počnu ozbiljnije da se bave obrađivanjem tema iz historije Sandžaka. Do sada je, moramo priznati, učinak naših slikara bio veoma skroman ili nikakav, što se tiče „naslikavanja“ junaka i događaja iz naše historije.

Proučavanjem historije Sandžaka bavim se punih 30 godina. Svima nam je poznato da su naši dušmani posljednjih 100 godina, na svaki način pokušavali da našu historiju gurnu u zaborav, a sve naše junake prikažu zločincima i neljudima.

Agresijom na Bosnu i Hercegovinu (1992-1995), kad je bošnjačkom narodu zaprijetilo potpuno istrebljenje, Bošnjak se probudio, organizovao i vojnički odbranio. Naša matica Bosna i Hercegovina se odbranila, a Sandžak je, kroz razne torture, zločine i progone proživio pravi džehenem. No ipak, ostala je živa glava i naš narod počinje da se sjeća upozorenja i savjeta naših predaka koji su pozivali na opreznost kako da opstanemo na Sandžačkoj zemlji. Počinje da mu se vraća sjećanje na njihove junake i podvige čijim smo sebetom i mi opstali.

Naši intelektualci, kako oni iz Bosne tako i naši iz Sandžaka, objavljuju prve autentične knjige o našoj krvavoj ali ponosnoj historiji, o našim junacima koji nisu dozvolili da se muslimani-Bošnjaci unište i da ezan, na našem vjekovnom prostoru, umukne. Počasno mjesto zauzimaju: Avdija Avdić, Safet Bandžović, Hakija Avdić, Mustafa Memić, Rizah Gruda, Mehmedalija Bojić, Enver Imamović i Mustafa Imamović. Neka mi halale oni koje nisam spomenuo u ovoj prvoj grupi naših historičara.

Moja malenkost i Nuro Sadiković su u dijaspori, tačnije u Njemačkoj, takođe osjetili patriotsku i moralnu potrebu da napišu knjigu o sandžačkim junacima. Tako se rodila ideja o pisanju knjige „Sinovi Sandžaka“ koja je izašla januara 1995. godine u Manhajmu. Nakon što je knjiga doživjela veliku popularnost, upornim i sistematskim istraživačkim radom, 2001. godine objavljujemo drugu knjigu- „Sandžak-porobljena zemlja“, u kojoj je obrađena historija Bosne, Sandžaka i Kosova od „Ahmed-paše Hercegovića do Sefera Halilovića“. Sljedeća naša knjiga, izašla 2005.godine, je „Kako se kalio Sandžak“, koja predstavlja prvu ilustrovanu historiju Bosne, Sandžaka i Kosova. U njoj je kroz slike, ilustracije, mape i fotografije predstavljena bošnjačko-albanska historija od Srednjeg vijeka, tačnije od Bana Kulina, do smrti rahmetli Alije Izetbegovića i Ibrahima Rugove.

I četvrta knjiga iz naše nacionalne historije, objavljena 2007. godine, posvećena je najvećem Bošnjaku 20. vijeka- dr. Mehmedu Spahi. Njegovom zaslugom očuvane su granice današnje Bosne i Hercegovine i vraćeno sjedište Islamske zajednice iz Beograda u Sarajevo. Podjelu Bosne i Hercegovine koju su tada planirali Hrvat Vladko Maček i Srbin Dragiša Cvetković, samo zahvaljujući ministru Mehmedu Spahi, nije uspjela.

Krvavi plan o podjeli Bosne i Hercegovine pokušao je da 1992., udruženim zločinačkim poduhvatom (UZP), ponovo ostvari novi hrvatsko-srpski dvojac- Franjo Tuđman i Slobodan Milošević i njihovi crnogorski trabanti: Momir Bulatović i Milo Đukanović, ali ni njiima nije uspjelo. Međutim, uspjeli su da izvrše stravične zločine na području i Bosne i Sandžaka, između ostalih i genocid u Prijedoru, Srebrenici i svim gradovima istočne Bosne, osim Goražda.

   Nabrojao sam naše četiri knjige iz razloga što su u njima, po prvi put, objavljene ilustracije i mape koju je AUTOR ovog teksta i navedenih knjiga- SAM NACRTAO. Pored navedene četiri knjige iz oblasti nacionalne historije autor je napisao još dvije stručne knjige iz oblasti međunarodnog prava, te je za korice svih 6 knjige uradio idejno rješenje.

   Ovom prilikom objavljujemo osamnaest (18) ilustracija veoma važnih junaka i događaja prvenstveno  iz historije Sandžaka, sa nadom da će oni biti podsticaj našim slikarima  i umjetnicima da se ozbiljnije angažuju na „odslikavanju“ naše historije. Od svih mojih crteža najdraži mi je crtež Isa-bega Ishakovića, osnivača Novog Pazara i Sarajeva, koji je „zaživio“ i na internetu pa su ga „kao autentičnog“ prihvatili mnogi portali.

   Žalosno je što danas mnogi zlonamjerni i neodgovorni pojedinci, preuzimaju iz naših knjiga, kompletne tekstove  i fotografije sandžačkih junaka, te ih objavljuju na internetu kao svoje, ne potpisujući odakle su preuzeti.

Istaknućemo imena nekoliko sandžačkih umjetnika-slikara koji su dali skroman doprinos našoj historiografiji. Među prvima je umjetnik sa vanrednim talentom Sabahudin Muranović-Muran iz Prijepolja koji je svoju umjetničku karijeru nastavio u Sarajevu. Poznati su njegove ilustracije vezane za nacionalnog junaka Jusufa Mehonjića, zatim streljanje komandanta odbrane Novog Pazara od četnika- Aćifa efendije Hadžiahmetovića, pokolj u Šahovićima 1924. godine itd.

Sljedeći poznati slikar je Medžid Fakić iz Tutina, koji je na velikom formatu uradio dvije slike vezane za Autonomiju Sandžaka: „ Učesnici Sjeničke konferencije iz 1917. godine i „Učesnici ZAVNOS-a u Pljevljima 1943. godine“. Napomenimo da je umjetnik Fakić ove dvije slike uradio po naruđbini Bošnjačkog nacionalnog vijeća Sandžaka. Ovo vijeće je od izvjesnog sarajevskog karikaturiste naručilo i seriju slika najpoznatijih Bošnjaka. Nažalost, među njima ima i portreta koji su veoma loše urađeni i ne liče na ljude kojima su posvećeni. Jedan od portreta je i slika rahmetli Aćifa efendije Hadžiahmetovića koja je postavljena u centru Novog Pazara.

Smatram da, kao čovjek koji se već 30 godina najozbiljnije bavi likom i djelom Aćifa efendije, pomenutu sliku treba što prije zamijeniti novom, jer ono što je naslikano jednostavno ne liči na njega! U moju korist svjedoče i sve fotografije Aćifa efendije, koje sam prvi objavio daleke 1995. godine u knjigama „Sinovi Sandžaka“ i Sandžak-porobljena zemlja“.

Pomenućemo i slikare iz Rožaja gospodina Aldemara Ibrahimovića i mladog Selvera Kardovića koji su zaslužni za odslikavanje poznatog sandžačkog gazije i šehida mula Jakupa Kardovića i realizaciju Kaside o njemu.

Iz Novog Pazara je slikar Esad Dreković naslikao Huseina Hukića poznatog branitelja Novog Pazara iz Drugog svjetskog rata.

Iz Plavsko-Gusinjske opštine, koliko je autoru poznato, osim neuvjerljivih crteža Ali-paše Gusinjskog i „Streljanja najuglednijih Bošnjaka i Albanaca na Previji“, niko ništa ozbiljnije nije naslikao ili nacrtao. Iz drugih sandžačkih opština također nema slika sa historijskom tematikom.

Sandžak je prepun talentovanih slikara, koji su uradili i rade prelijepe slike sa raznim motivima, ali ih je veoma malo onih koji se bave slikanjem motiva iz historije Sandžaka.