Para dy viteve, njëri nga rrethi i gjërë të miqëve të mi kërkoi që t’i ndihmoja me material nga arkivat britanike në lidhje me dëbimin e shqiptarëve nga tokat e tyre që tashti gjenden në Serbi. I thashë që ta shfletonite librin tim që ia kisha dhuruar dhe aty do t’i gjente të gjitha. Ia përkujtova se libri im (Çështja shqiptare në diplomacinë britanike 1877-1880), së paku 150, nga 630 faqeve të përmbajtjes së plotë, kanë të bëjnë drejtpërsëdrejti me këtë temë e që është botuar në vitin 2012.
Ky nuk është i vetmi që e ka librin tim e që nuk e ka lexuar. Madje, disa e lexojnë dhe vazhdojnë të mbesin injorantë me apo pa qëllim. Disa që duhet ta lexojnë, as që kanë dëgjuar për të. Por, atyre që vërtetë iu interëson kjo temë, e kanë lexuar. Është tjetër punë që te ne mungojnë rubrikat e recenzioneve dhe njerëzit edhe mund të mos dëgjojnë për librat e botuar. Kjo është çështje e mungesës së kulturës së leximit.
Përzënia e shqiptarëve nga këto treva është një plagë e rëndë dhe e përhershme, por që kohë pas kohe del në sipërfaqe për të kapur vëmendjen tonë. Kështu është duke ndodhur ditëve të fundit. Pasi që nuk është treguar ndonjë vëmendje e duhur për këtë libër, nga sot, në vazhdime do t’i postoj disa pjesë që kanë të bëjnë me këtë temë, gjegjësisht me tragjedinë tonë, e cila nuk ka se si të quhet ndryshe pos gjenocid.
Më duhet të them se libri im, siç tregon edhe titulli, është i bazuar në dokumente diplomatike britanike, otomane, austro-hungareze, etj., që gjenden në arkivat britanike. Nga këto dokumente e kam krijuar narrativin dhe analizën e ngjarjeve që përmbanë libri. Më poshtë gjenden fotografitë (dokumente) që janë pjesë e Raportit të Nikollaides, konsullit otoman në Beograd. Ky raport përmbanë fakte të detajshme të shqiptarëve të kësaj ane dhe përzënies së tyre. Është dokumenti më i rëndësishëm diplomatik pasi që është shpërndarë në të gjitha kanalet diplomatike të asaj kohe dhe për herë të parë është botuar në librin tim.
Ky dokument, i cili u shndërrua si themel për trajtimin ndërkombëtar të çështjes në fjalë, është tejet serioz dhe i përpunuar në detaje. Ta zëmë, në rubrika janë dhënë emrat e fshatrave shqiptare, numri i shtëpive, numri i civilëve të vrarë, i të vrarëve në luftë dhe vlera e pasurisë së tyre.
Raporti dhe emërtimet e vendbanimeve janë të shënuara në frengjisht. Nëse i shikoni emrat e fshatrave, sot i gjeni në mbiemra të banorëve në Kosovë e gjetiu. Madje, shumica e vendbanimeve kanë emër tërësisht shqip. Bie fjala ‘Lescoftcha’ në shqip nuk ka se si të lexohet pos Leshkovça. Dhe, nuk krijon kuptim në asnjë gjuhë tjetërt pos shqipes. Ky qytet sot quhet Leskovac.
Disa pjesë tjera të librit do të postohen gjatë ditëve në vazhdim.
Diskutim rreth këtij postimi