«O njerëz, o miq, o vëllezër, po varroset një fëmijë.», kështu bërtiste një fëmijë i ardhur nga Juniku i Kosovës.
Në mes të grumbullit të njerëzve, nën rrebeshin e shiut, në bjeshkën e Padeshit po hapej nji gropë. Për çfarë, për të mbjellë ca lule?! Jo, jehona e malit përgjigjej: «Oiiii ii iiii-i, sa e tmerrshme, po varroset një fëmijë!»
Dyzet veta ishin ata. Të ardhur nga Kosova, plot rrudha në fytyrë, të lodhur e të lagur. Ishin përcjellësit e fundit të fëmijës. I gjallë u nis me ta, por nuk mundi të arrinte deri në fund si i tillë.
Si e ka emrin? – pyetën. – Shpëtim, – u tha dikush, dhe lotët iu përzien me shiun e dendur.
Nën klithmat e erës dhe rropamat e qiellit, u nisën malësorët e Padeshit, të gjenin kortezhin e përmortshëm të shqiptarëve të Junikut. Me ta u bashkuam dhe ne. Një varr i vogël në mes të grumbullit të njerëzve ma drithëroi zemrën. Mbuloje djalin! – bërtiti dikush. U ktheva dhe pashë anash meje një grua me fëmijën në krah. Ai ishte Shpëtimi. Dukej se po flinte dhe nga çasti në çast do të zgjohej. Fytyra e rrumbullakët dhe e njomë e tij nuk e pranonte çehren e vdekjes. Por, fatëkeqësisht, ai nuk jetonte më. Me një rrobe mbi kokë, priste në heshtje hapjen e gropës së zezë. «O Zot, – bërtita nën zë, – pse kështu?!»
Dy mijë metra mbi nivelin e detit po hapej një varr, ndoshta varri më i veçantë në botë. Livadhi me lule e pisha përreth do ta ruante përjetë këtë varr në prehrin e gjelbërimit. Një metër i gjatë dhe gjysëm i gjërë. Gropa me të shpejtë mbushej me ujë. – Pastroje ujin, – tha dikush, na ftohet djali.
Lopata shpesh mbushej me baltë dhe vononte kortezhin e përmortshëm. Të tjerët prisnin me sytë përdhe. Ktheva sytë dhe pashë nënën e djalit. Duart i dridheshin dhe sytë mezi i dukeshin nga lotët. Pranë vetes kishte shtrënguar dy fëmijët e tjerë, të madhin 7 vjeç dhe të voglin tre, e frikësuar se mos i iknin dhe këta. Ajo e donte veten të vdekur në vend të Shpëtimit.
E mbështollën fëmijën me një copë pelerinë dhe ngadalë e futën atje nga nuk do të dilte përjetë. Vëllai i tij i madh qante me dënesë. Nëna e shkretë u ul në gjunjë, kapi flokët me dorë dhe bërtiti me të madhe: “O bir, çfarë më bane, oo bir!”. Thashë se m’u shqye kraharorin. Lotët më tardhtuan. Rreth e rrotull të gjithë qanin. Kjo krijesë e pafajshme po largohej nga jeta, pa bujë e pa cermoni. Një fëmije të bukur iu shua jeta në lulen e vet. Kë vrau, kujt ia prishi qejfin ky engjëll?! Heshtja shumëfishonte revoltën.
Motra e vogël mori baltë me dorë dhe e hodhi mbi të. Vetëm ajo, mes këtyre dëshmitarëve që i kishte shtangur dhimbja, nuk e dinte se vëllai i saj katërvjeçar nuk do të kthehej më në Junik dhe do t’i mungonte përjetë. Vetëm kur do të rritet, si një ëndërr të keqe, do t’i fanitet vëllai i shtrirë në zgavrën e zezë mes gjelbërimit dhe luleve dhe balta që kishte hedhur mbi të. Gjithçka tjetër do t’i mjegullohej e do t’i tretej në eter dhe ajo, qyqe, do të fluturonte nga Juniku i Gjakovës në Padesh të Tropojës për të kërkuar varrin e vëllait të vet.
Malet e larta dhe pishat shekullore, dëshmitarë të përjetshëm të kësaj ndodhie të kobshme; livadhi që e mbante në gjirin vet, aroma e luleve që ia amshojnë prehjen, do t’ia tregojnë muranën. Dhe, ajo do ta vajtojë, sa malet, pyjet dhe njerëzit e këtyre anëve do të habiten. Atëhere dikush do të kujtohet se më 22 qershor 1998, në majën e malit të Padeshit, u varros një fëmijë. Ai kishte nji motër njomishte, që hodhi dhe mbi të e nuk dinte se çfarë kishte ndodhur. Më pas do ta njohin të gjithë dhe do t’u kujtohet gjëma e madhe.
– Ku e ka babain?! – pyeta njërin që e kisha në krah. Më pa, dhe me zë të ulët ma ktheu: – E kanë vrarë.
Çfarë të bëja, si t’i ndihmoja, përveç dheut që hodha mbi varr dhe lotëve që e gjenin vetë shtegun. Sytë më shkuan te vëllai i tij i madh. Vetëm 7 vjeç ishte. Shtëpinë djegur dhe shkatërruar serbët.
Nëna e tij dukej se kishte lindur vetëm për të vuajtur. Para dy javësh i qe vrarë i shoqi në luftë. Tani po varroste djalin që i vdiq rrugës, tek ikte nga hasmi shekullor serb!
Kur u përmenda, varri qe kulmuar. Në krye të tij vunë një gur të madh, që të mos mbulohej nga bari dhe lulet e livadhit, ca gur të vegjël anash dhe pasi mbaruan i lanë duart në një pellg uji.
“Vllezër, thirri njëri prej të pranishmëve, me uniformën e UÇK dhe i armatosur, na e bëni hallall mundin. Për të mirë ua kthefshim.” Ishte mixha i Shpëtimit. Na e dha dorën me radhë dhe në fund uroi: “Mirupafshim në Kosovën e lirë.”
Të gjithë u nisëm vetëm xhaxhai i Shpëtimit Jo. Ai kishte ardhur deri aty, për të pritur e përcjellë njerëzit dhe Shpëtimin. E shoqëronin dy veta. U nis drejt Kosovës. Fjalët e tij “Mirupafshim në Kosovën e lirë” na u ngulën thellë në mendje, në atë ditë zie.
Nëna e Shpëtimit mbeti e fundit te varri. Donte t’i thoshte ca fjalë të birit, fjalë që mund të t’i thoshte vetëm loçka e përvluar e një nëne. Puthi gurin e varrit dhe filloi të fliste me zë. Shikonte frikshëm anash, se mos ia rrëmbente dikush të birin. Shikonte pishat. Donte të fiksonte vendin. Aty, asaj i kishte mbetur një fëmijë.
U ngrit, por gjunjët nuk e mbajtën. U përplas përdhé dhe filloi të gulçonte sa s’i plaste shpirti. “Hajde tash, motër, – i tha një plak, – ka kush t’ia marrë hakun Shpëtimit”, dhe drejtoi sytë nga ata të tre burrat e UÇK që po ktheheshin në Kosovë.
Kortezhi u nis drejt Tropojës. Bashkë me ta vinte dhe një nënë që e kishte varrosur, të birin katërvjeçar në malin e Padeshit. Ndër ta mungonte vetëm dikush, që kishte gjetur strehë në zemrën e bjeshkës.
Bukurosh Onuzi
B. Curri,12. 06. 1998
Pjesë nga Libri : Udhë Njerëz, Drama
Diskutim rreth këtij postimi