Në këtë sesion shkencor të XXI më radhë të organizuar nga Shoqata e Intelektualëve “ Trojet e Arbërit” e në bashkëpunim më Shoqatën “Kosova për Sanxhakun” më kumtesat e tyre janë paraqit 31 studiues nga Mali i Zi, Kosova, Maqedonia e Veriut, Shqipëria dhe studiues nga mërgata. Në fjalën e hapjes së këtij sesioni shkencor kryetari i Shoqatës së Intelektualëve Shqiptar Mr.sc Nue Oroshi tha: “Sot është një ditë e madhe për përtëritjen e kujtesës tonë historike. Është ditë e madhe se jemi studiues nga të gjitha trojet etnike shqiptare dhe mërgate e madhe atdhetare ku përmes argumentit shkencor të themi të vërtetën e hidhur historike që na ndodhi gjatë historisë sonë aq të vështirë por edhe qendrestare”. Ai pastaj shtoi rëndedin e mbajtjes se sesionit të XXI shkencor këtu në Rozhajë, për vet faktin se jo larg nga këtu ka ndodhë gjatë LDB masakra e tmerrshme e Bihorit e pak me larg, në Tivar masakra e Tivarit. Kryetari i Organizates “ Kosova për Sanxhakun” Mrsc. Ismet Azizi në fjalën e tij përshëndetëse tha se ky sesion ka vlerë të madhe, pikërisht për faktin se po mbahet në Rozhajën e qendresës dhe në Sanxhak. Ai përmendi po ashtu luftërat që janë zhvillzar në këtë zonë gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe heroizmin e shqiptarëve për t’i mvrojtë këto troje. Azizi kujtoj masakrën e Bihorit dhe luftën heroike të shqiptarëve për të brojtë Pazarin e Ri nga hordhitë çetnike. Po ashtu ai theksoi rolin e Aqif Blytës e Ahmet Dacit në mbrojtjen e Pazarit dhe më pastaj kujtoi pushkatimin e tyre nga udhegeqja komuniste e asaj kohe.
Temat e shtjelluara në këtë sesion ishin kryesisht tema historike që përfshinin periudhen e Luftës së Dytë Botërore dhe betejat që janë zhvilluar në teritorin e Sanxhakut dhe më gjerë përfshirë edhe Masakren e Bihorit dhe atë të Tivarit. Prof.Dr. Ilaz Rexha është paraqitur me një temë historike “ Vendbanimet në trevën e Tregovishtës sipas Dëfterit të Sanxhakut të Prizrenit 1535” e që zgjoi një interesim të madh ndër të pranishmit. Po kështu, Prof. Dr. Jusuf Osmani foli për “ Tapit e pronave në Kazanë e Tregovishtës ( Rozhajës) në vitet 1847- 1912”. Temë shumë argumentuese pati Dr. Qerim Lita nga Shkupi i cili ka shpalos dokumentet e kohes mbi “ Nënprefekturën e Rozhajës gjatë Luftës së Dytë Botërore” e që ishte temë më mjaftë interes për Rozhajën dhe popullin e saj.
Studiuesja e mirënjohur Dr. Prof. Sabile Keqmezi Basha në punimin e saj shkencor flet për kontributin atdhetarë të kolosit të Sanxhakut Aqif Blytës i cili së bashku më Prefektin e Pazarit të Ri Ahmet Dacin është pushkatuar nga sistemi komunist në vitin 1945. Një trajtesë historik shumë domethënëse pati edhe Dr. Fitim Veliu i cili foli për Masakren e Tivarit dhe të mbijetuarin e kësaj masakre Azem Ajdin Xani. Gjet Ndoj, studiuesi nga Shqipëria foli për kushtet historike të ripërtritjes së frymës shqiptare në Sanxhak gjatë LDB 1939-1944. Doktori i shkencave të historisë Jeton Idrizi në trajtesën e tij ceku Maskren e pushtuesve bullgar ndaj popullsisë shqiptare në rrethin e Gjilanit dhe mbi masakren e Bihorit, kurse Mr. Ramadan Mehmeti kumtoi mbi shkollat shqipe në Prefekturën e Pejës gjatë viteve 1941-1944. Emrie Krosi foli mbi rrolin dhe veprimtarin atdhetare të heroinës Marie Shllaku. Studiuesi i historisë Fazli Muriqi në trajtesën e tij ceku rrolin e qëndresën e nacionalistëve rugovas për bashkimin kombëtar e trojeve etnike të prire nga bajraktari i Rugovës Sak Fazlija. Me kumtesa mjaftë interesante u paraqitën edhe dhjetëra studiues nga mbarë hapësira gjeografike shqiptare dhe mërgata. Punimet e këtij sesioni shkencor do të botohen në një botim të veçantë nga Shoqatat që organizuan këtë sesion shkencor.
Discussion about this post