Çështja kombëtare në Kosovë sipas një dokumenti të panjohur të Partisë Komuniste të Jugosllavisë

Ismet Azizi

Ky burim është me rëndësi të veçantë, sepse dëshmon se edhe vetë komunistët jugosllavë, pavarësisht retorikës së mëvonshme të vëllazërim-bashkimit, e konsideronin Kosovën si një territor të shtypur kolonial dhe popullsinë e saj si subjekt të diskriminimit dhe represionit.

1. Kufijtë dhe konceptimi i Kosovës

Sipas dokumentit, termi “Kosovë” nuk nënkuptonte vetëm fushën e Kosovës, por përfshinte edhe Metohinë (Dukagjinin v.j,) territoret e Sanxhakut të Pazarit të Ri dhe viset e tjera të pushtuara nga Serbia dhe Mali i Zi më 1912–1913¹.

2. Format e shtypjes kombëtare

• Eliminimi politik: Deri në vitin 1924 u tolerua ekzistenca e partisë myslimane Xhemijet ( Bashkimi), e cila përfaqësonte kryesisht elitën shqiptare dhe turke, por me konsolidimin e pushtetit shtetëror kjo parti u ndalua, duke mbyllur çdo hapësirë përfaqësimi politik².
• Kolonizimi: Kosova u bë qendër e kolonizimit serb e malazez. Tokat më pjellore, sidomos në Metohi, iu dhanë kolonëve – oficerëve malazezë, serbëve nga Serbia qendrore, por edhe kolonëve nga Vojvodina dhe Dalmacia³.
• Shfrytëzimi ekonomik: Kosova paraqitej si një krahinë e varfëruar, e cila kontribuonte me taksa të larta, por nuk përfitonte investime, duke u shndërruar në një “krahinë koloniale”⁴.
• Dhuna shtetërore: Administrata serbe ushtronte terror mbi popullsinë – djegie fshatrash, ekzekutime të personaliteteve vendore dhe vendosje të reparteve ushtarake në fshatra për muaj të tërë⁵.
• Asimilimi kulturor: Popullsisë shqiptare i mohohej arsimi në gjuhën amtare. E vetmja rrugë ishte shkollimi në gjuhën serbe, ndërsa numri i nxënësve shqiptarë në shkollat e mesme ishte i papërfillshëm⁶.

3. Rezistenca e popullsisë

• Myslimanët sllavë (Boshnjakëtv.j.) të Sanxhakut reaguan pas Luftës së Parë Botërore përmes çetave kaçake (p.sh. Jusuf Mekonjiqi, Husein Boškoviqi)⁷.
• Shqiptarët organizuan kryengritjen e vitit 1921, e cila u shtyp me gjak, por rezistenca vazhdoi përmes lëvizjes së kaçakëve⁸.
• Komiteti i Kosovës (Komiteti i Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës), i themeluar më 1918 nga Hasan Prishtina, Hoxhë Kadriu, Çerim Begolli dhe Husni Curri, mbeti organizata kryesore politike që synonte bashkimin e Kosovës me Shqipërinë, duke pasur lidhje të ngushta edhe me Italinë dhe VMRO-në maqedonase⁹.
• Emigracioni shqiptar në Shqipëri mbështeste fuqishëm projektin e “Shqipërisë së Madhe”¹⁰.

4. Konkluzionet e KPJ-së

Dokumenti arrin në përfundimin se:

1. Kosova është një mozaik kombësishë, ku shqiptarët, turqit dhe myslimanët përbëjnë shumicën e shtypur.
2. Politika e Serbisë e ka shndërruar këtë krahinë në një koloni të mirëfilltë.
3. Zgjidhja nuk qëndron as në imperializmin serb, as në projektin e “Shqipërisë së Madhe” nën ndikimin italian, por në krijimin e një republike punëtore-fshatare të Kosovës, si pjesë e revolucionit proletar¹¹.
4. Ky revolucion, sipas KPJ-së, do të garantonte tokën, barazinë politike dhe zhvillimin kulturor për shqiptarët, turqit dhe myslimanët.

Përfundim

Dokumenti i panjohur i KPJ-së mbi çështjen kombëtare në Kosovë është një dëshmi me peshë, që shpalos qartë mekanizmat e shtypjes koloniale të ushtruar nga shteti serb në vitet 1918–1941. Ai pranon se shqiptarët dhe popullsitë e tjera myslimane iu nënshtruan grabitjes së tokës, shpërnguljeve të detyruara, represionit policor, përjashtimit nga arsimi dhe asimilimit kulturor.

Në të njëjtën kohë, dokumenti evidenton rezistencën e popullsisë vendase, e cila nga lëvizjet e kaçakëve dhe kryengritjet e armatosura kaloi në forma më të organizuara politike si Komiteti i Kosovës. Për komunistët, zgjidhja shihej në krijimin e një entiteti autonom revolucionar, të pavarur nga nacionalizmi serb dhe projektet imperialiste italiane.

Ky burim, nëse lexohet kritikisht, konfirmon atë që historiografia shqiptare ka pohuar: Kosova ishte nën një regjim kolonial, dhe lëvizjet e saj për çlirim kombëtar nuk ishin vetëm reagim spontan, por pjesë e një procesi të gjatë politik, social dhe kombëtar.

Burimi : Dušan Bojković JEDAN NEPOZNAT DOKUMENT KPJ O NACIONALNOM PITANJU  U MAKEDONIJI, CRNOJ GORI I NA KOSOVU

ISTORIJA 20. VEKA ČASOPIS INSTITUTA ZA SAVREMENU ISTORIJU Godina XXXIV  2016. Beograd Broj 1/

Fusnota

1. Dušan Bojković, Jedan nepoznat dokument KPJ o nacionalnom pitanju u Makedoniji, Crnoj Gori i na Kosovu, Istorija 20. veka.
2. Bogumil Hrabak, Džemijet: organizacija muslimana Makedonije, Kosova, Metohije i Sandžaka 1919–1928 (Beograd: VMD, 2003), f. 45–47.
3. Vladan Jovanović, “Tokovi i ishod međuratne kolonizacije Makedonije, Kosova i Metohije”, Tokovi istorije 3 (2006), f. 25–44.
4. Zoran Janjetović, Deca careva, pastorčad kraljeva: Nacionalne manjine u Jugoslaviji 1918–1941 (Beograd: INIS, 2005), f. 331–333.
5. Ibid.
6. Po të njëjtin dokument të KPJ-së (Bojković).
7. Ejup Mušović, “Hajdučije i komite u Sandžaku”, në: Seoski dani Sretena Vukosavljevića, VI (Prijepolje: Zajednica osnovnog obrazovanja, 1978), f. 88–93.
8. Peter Bartl, Albanci: Od srednjeg veka do danas (Beograd: Clio, 2001), f. 182–185.
9. Goran Antonić, “Kosovski komitet i Kraljevina SHS u svetlu jugoslovenskih izvora 1918–1920”, Istorija 20. veka 1 (2006), f. 27–44.
10. Bogumil Hrabak, “Kosovski komitet 1918–1924”, Zbornik Filozofskog fakulteta Univerziteta u Prištini 32 (2002), f. 137–163.
11. Po dokumentit të KPJ-së (Bojković).